Welke waarden een rol spelen bij integrale zorg

Inzicht in waarden is belangrijk, want waarden kunnen het gedrag in samenwerking verklaren. Ze vormen ook een gezamenlijk vertrekpunt voor de ontwikkeling en verbetering van integrale zorg. Om deze onderwerpen verder uit te diepen, hebben we een aantal onderliggende waarden van integrale zorg ontwikkeld en gedefinieerd. In ons literatuuronderzoek vindt u er 23.

De uitkomsten van het onderzoek* zijn recent gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift International Journal of Integrated Care. In een volgende stap gaat een panel van 33 experts uit 13 landen de waarden testen en aanscherpen. De uitkomsten zullen vervolgens worden toegepast in de praktijk. 

*Dit onderzoek vindt plaats onder supervisie van prof. dr. Mirella Minkman, bijzonder hoogleraar Organisatie en Bestuur van Langdurende Integrale Zorg aan TIAS School for Business and Society.

Complexere zorgvragen

Integrale zorg draait om samenwerking. En integrale zorg wordt steeds belangrijker omdat we steeds ouder worden en het aantal mensen met chronische ziekten stijgt. Hierdoor hebben steeds meer mensen complexere zorgvragen die verschillende levensdomeinen raken. Er is dan ook kennis en expertise nodig die verschillende disciplines en sectoren overstijgt, zoals zorg, welzijn, sociaal domein en wonen. Integrale samenwerking zorgt ervoor dat dit beter op elkaar aansluit, zodat mensen persoonsgerichte zorg kan worden geboden. Zorg moet om hen heen georganiseerd worden. Mensen denken en leven immers niet in afzonderlijke disciplines en domeinen. 

• Deze waardenkaart is een instrument om zelf aan de slag te gaan met waarden.
• In dit praktijkvoorbeeld vertelt een gebruiker hoe je de waardenkaart kunt gebruiken en welke meerwaarde dit opleverde.  

De rol van waarden in gedrag en samenwerking

We weten al veel van de functionele kant van integraal samenwerken. Denk hierbij aan casemanagement, het samenstellen van multidisciplinaire teams of gedeelde informatiesystemen. Het is echter minstens zo belangrijk om te kijken naar de normatieve kant: onderliggende waarden in samenwerking. Inzicht daarin kan ons leren waarom samenwerking wel of niet werkt en helpt bij verbetering. Waarden verklaren namelijk in hoge mate gedrag en keuzes. Denk bijvoorbeeld aan cameratoezicht op straat. Sommige mensen vinden vooral privacy belangrijk en zullen daar dan op tegen zijn. Maar als je veiligheid in dat geval een belangrijkere waarde vindt, ben je voor.

De waarde van waarden

De set van 23 waarden kan een gezamenlijk vertrekpunt vormen voor de ontwikkeling en verbetering van integrale zorg. Ook kunnen ze helpen bij het verklaren en duiden van gedrag in integrale samenwerking. Zijn de waarden van de belangrijkste betrokken bijvoorbeeld gedeeld of juist verschillend? Tot slot zouden ze een kader kunnen vormen voor governance en sturing in integrale zorg. De partners in een samenwerkingsverband zouden bijvoorbeeld kunnen afspreken dat drie waarden als belangrijkste uitgangspunt dienen, om daar vervolgens continu op bij te sturen en het gesprek over te voeren. 

Nieuwe governance

In integrale zorg is er vaak geen sterke formele hiërarchie. Vaak wordt er samengewerkt op basis van wederzijdse afhankelijkheden. Daarom is het nuttiger om in governance op waarden te sturen in plaats van op procedures en gedragsregels. Stel, je hebt een groep van vier mensen waarover je zestien knikkers wil verdelen. Als we met elkaar zouden afspreken en vastleggen dat deze gelijk verdeeld worden, zou iedereen exact vier knikkers krijgen. Je zou professionals echter ook zelf kunnen laten invullen wat gelijkheid op dat moment betekent en wat het best passend is in de betreffende situatie. Ik denk dat dit meer eigenaarschap en flexibiliteit creëert. Als je vanuit waarden vertrekt, houd je ruimte om in te spelen op specifieke behoeften van zorggebruikers en professionals.

Niet drie keer hetzelfde verhaal vertellen

Uiteindelijk hoop ik dat deze waarden ervoor zorgen dat we samenwerking in integrale zorg beter kunnen organiseren. Dat betekent bijvoorbeeld dat mensen niet drie keer hun verhaal zouden hoeven te vertellen. Of dat ze zich niet langer druk hoeven te maken of de afstemming tussen professionals wel goed gebeurt. Het is dan ook heel belangrijk om in het verdere verloop van het onderzoek ook de waarden van de eindgebruiker (lees: de cliënt) te onderzoeken.