‘Nou, ik ga’
Anneke over de dag dat Willem euthanasie kreeg: ‘De deurbel ging. Willem deed open. Met een grote grijs op zijn gezicht liet hij de huisarts binnen. Toen de huisarts vroeg of hij bij zijn wens bleef, zei Willem: ‘Ja, ik ga dood.' Ik had nog stille hoop dat Willem zich had bedacht, maar dat was niet zo. Willem nam het glaasje van de huisarts aan. ‘Nou, ik ga', zei hij. In één teug sloeg hij het drankje achterover. Nog geen tien minuten later overleed Willem. We waren stil en verbijsterd. Heel langzaam dringt het tot je door: hij is er niet meer, hij komt nooit meer terug. Dan is het echt voorbij.’
Leven en sterven met dementie
Het verhaal van Anneke is opgetekend in het boek ‘Mag ik gaan - leven en sterven met dementie’, van kunstenaar Herman van Hoogdalem en huisarts Constance de Vries, met portretten van mensen met dementie die kozen voor euthanasie. Herman laat filmpjes van hen zien tijdens het congres 'De wondere wereld van dementie.'
Doodse stilte
Na het verhaal van Anneke is het doodstil. Geen geroezemoes, niet iemand die op een laptop tikt of een telefoon die ergens op de achtergrond afgaat. Nee, complete stilte. Voor mij is het een mooi moment, alsof we allemaal op één lijn zitten. We verwerken op onze eigen manier wat we zojuist hebben gehoord. Heel even zijn we Anneke en voelen we haar pijn. Het is alsof we allemaal in stilte een boodschap aan haar overbrengen. Die van mij: ik kan me niet voorstellen hoe het voor jou moet zijn geweest, maar ik heb immens veel respect voor je. Dat je meeging in de beslissing van je man, zijn laatste wens.
Geluksmomentje
Het verhaal van Anneke - en dat van anderen - helpt mij als onderzoeker, maar zeker ook als mens. Het maakt me bewust van wat leven met dementie betekent voor personen met dementie en hun naasten. Wat de keus om vrijwillig uit het leven te stappen betekent. Met welke vragen betrokkenen spelen, maar ook hoe kleine dingen voor de buitenwereld (samen een appeltaartje eten op de voorlaatste dag) juist heel groot en van betekenis kunnen zijn (het was jullie laatste uitje, een geluksmomentje van jullie samen).
De betekenis van verhalen
Mensen met dementie krijgen door het boek van Herman en Constance een stem en een gezicht. Cijfers en feiten hebben we zeker nodig, maar het zijn emoties die ons in beweging brengen. Daarom zijn verhalen belangrijk: ze gaan over emoties, zijn makkelijk te onthouden en herkenbaar. Misschien niet als in ‘Ja, dat heb ik ook’, maar wel als ‘Dat kan mij ook overkomen'. Met hun portretten maken Herman en Constance euthanasie, hulp bij zelfdoding en een vrijwillig levenseinde bespreekbaar. Dat is hard nodig.
Lees meer over de laatste levensfase