‘We willen het onzichtbare van het vak zichtbaar maken’

Inge Borghuis vertrekt als voorzitter van stichting Omaha System Support. Ze is trots op deze stichting die de beweging rond het wijkverpleegkundig werk ondersteunt. Tegelijk vindt ze dat er meer vaart mag komen in het gebruik van de waardevolle data die Omaha oplevert.

“Ik heb nog nooit eerder meegemaakt dat een beweging zo snel ontstond. In een tijdsbestek van twee jaar groeide het gebruik van Omaha System naar tachtig procent van alle wijkverpleegkundigen.”

Inge Borghuis wordt weer meteen enthousiast als ze terugkijkt op de ontstaansgeschiedenis van de stichting Omaha System Support. De beweging die ze bedoelt begon bij haar (bestuurder Amstelring), Jos de Blok (bestuurder Buurtzorg), Irma Harmelink (destijds bestuurder ZorgAccent) én Henk Nies (destijds directeur van Vilans). “Met zijn vieren wilden wij Omaha System verder ontwikkelen. Daarvoor hadden we veel gebruikers nodig. We besloten te werven volgens het principe van ‘vraag een vriend’. Voor een bijeenkomst vroegen we zorgvrienden en systeempartijen die ook weer zorgvrienden en systeempartijen vroegen. Dat werkte als een olievlek.”

Methodisch werken

Dat het snel ging kwam volgens Borghuis ook omdat Omaha System zich onderscheidde van andere tools. In die tijd richtten digitale hulpmiddelen zich vooral op het verzamelen van managementinformatie, terwijl Omaha System focust op de inhoud van het vak. Dit zogeheten classificatiesysteem – dat dient als een gids voor de dagelijkse praktijk – is gemaakt om de professional zelf te ondersteunen. Het helpt methodisch te werken, keuzes te maken en uitkomsten vast te leggen. Omaha System is bovendien een bron van data voor onderzoek. Borghuis en haar vakgenoten zagen meteen de mooie mogelijkheden. “In de wijkverpleging hadden wij een verlangen naar het zichtbaar maken van de meerwaarde van ons werk. De nadruk had tot dan toe veel te veel gelegen op technische zorgtaken en productie. Het vak moest professioneler en aantrekkelijker worden voor talent. Iedereen voelde dat het een inhoudelijke impuls nodig had.”

De bij elkaar gebrachte zorgaanbieders gingen samenwerken in de stichting Omaha System Support. Borghuis werd hiervan in 2014 voorzitter, terwijl Vilans zich ontfermde over de uitvoerende taken. Een subsidie van het ministerie van VWS gaf een extra impuls. “Daardoor hadden we voldoende financiële armslag om Omaha System te ontwikkelen voor de professionalisering van de wijkverpleging. Zo konden we voorbeeldverpleegplannen ontwikkelen, Omaha System vertalen van de Amerikaanse naar de Nederlandse praktijk en het systeem goed integreren in elektronische cliëntendossiers. Ook gingen we met trainingen, scholing en workshops wijkverpleegkundigen en verzorgenden ondersteunen bij het vergroten van de kennis over het vastleggen van de zorg met behulp van het Omaha System.”

Organisator van momenten

Het voorzitterschap paste Borghuis goed vanwege haar affiniteit met de wijkverpleging. Ze is zelf wijkverpleegkundige geweest bij het Kruiswerk in Linschoten. Je hoeft haar dus niet te vertellen dat dit vak veel meer is dan een optelsom van technische zorghandelingen. Ze noemt wijkverpleging zelf graag ‘maatschappelijke gezondheidszorg’. Borghuis: “Je bent als wijkverpleegkundige ook een organisator van al die momenten dat je er niet bent. Je houdt in de gaten hoe het thuis met je cliënten gaat. Je stimuleert zelfzorg. Je zorgt ervoor dat je cliënten steun zoeken in hun sociale netwerk en je helpt mensen bij het contact met andere zorgverleners.” Het deel van die waardevolle activiteiten die je niet als zorghandelingen kunt declareren, blijft helaas vaak onder de radar. Daar kan Omaha System wat aan doen. “Met Omaha System maken we dat onzichtbare zichtbaar. We laten zien wat de wijkverpleging werkelijk inhoudt en oplevert.”

In de ruim tien jaar dat het wordt gebruikt is Omaha System ingeburgerd bij wijkverpleegkundigen. Dat merkt Borghuis als ze zich begeeft op de werkvloer bij Amstelring. De collega’s ervaren Omaha System als zeer helpend, vertelt ze. “Omaha System ondersteunt methodisch werken. Het zorgt daarnaast voor eenheid van taal. Je legt allemaal op dezelfde manier gegevens vast over wat je in je vak doet en waarom. Doordat je dingen vastlegt krijg je meer inzicht in jouw werk of dat van een collega. De vastgelegde informatie over cliënten is handig bij overdrachten of als basis voor het goede gesprek in het team over de inhoud van het werk. Het is interessant om in een team te verdiepen met behulp van de Omaha System-data.” Ook op teamoverstijgend niveau, bijvoorbeeld tussen teams of in de regio, kunnen de data belangrijke inzichten geven. En zelfs op landelijk niveau zijn ze nuttig. “We kunnen mooie stappen zetten door organisaties te vergelijken en verdiepend onderzoek te doen.”

Data driven nursing

Omaha System voldoet goed als digitaal hulpmiddel van wijkverpleegteams. Het heeft er mede voor gezorgd dat wijkteams tablets kregen, wat de overdracht van cliëntdata veel eenvoudiger maakte. Het is alleen de vraag of het systeem ook al daadwerkelijk ‘het onzichtbare zichtbaar’ maakt. Dat zou welkom zijn bij bijvoorbeeld onderhandelingen over de tarieven voor wijkverpleegkundig werk. Omaha System kan laten zien dat wijkteams veel meer doen dan de normale zorgtaken die bij dit vak horen. Borghuis wil vooral dat de maatschappelijke waarde van de wijkverpleegkundige veel duidelijker wordt. Dat kan volgens haar nog beter. Bijvoorbeeld door onderzoek te doen met data uit het systeem. “Helaas duurt het lang voordat we over valide, betrouwbare data beschikken. Het is lastig om professionals eenduidig te laten registeren. Omaha System helpt hier wel bij, maar dan nog moet je het er met elkaar over hebben. Het systeem wordt nu nog niet uniform genoeg gebruikt. Je ziet verschillen tussen en zelfs binnen zorgaanbieders.” Veel tijd bij stichting Omaha System Support is de afgelopen jaren gaan zitten in het goed werken met het systeem en het integreren in het Elektronisch Cliënten Dossier. Onderzoek is op gang gekomen, maar nog pril. Zorgaanbieders hebben zelf kleine onderzoeken gedaan en sinds 2021 loopt er een groter onderzoek rond data driven nursing. Een consortium van Stichting Omaha System Support, Hogeschool Utrecht, Amsterdam UMC en Vilans werkt aan een innovatieve, persoonsgerichte en datagedreven interventiestrategie, gericht op het behoud van zelfredzaamheid van ouderen die wijkverpleging ontvangen. Aan dit via ZonMw gesubsidieerde onderzoek hebben wijkteams van zes zorgaanbieders zich verbonden evenals ouderen, mantelzorgers, datawetenschappers en internationale onderzoekers. Borghuis verwacht veel van dit onderzoek. “Dit gaat een mooie impuls geven aan het vak.”

Goudmijn

Omaha System is een potentiële goudmijn van data voor meer grote onderzoeken. Het helpt daarbij dat zoveel organisaties hetzelfde systeem gebruiken. Het is de kunst om dat zo te houden. Daarvoor zullen zorgaanbieders het Omaha System Support moeten blijven steunen. Dat spreekt niet vanzelf, weet Borghuis. Zij maakt zich zorgen over het afhaken van aangesloten organisaties. “Daardoor krimpt het toch al niet zo ruime jaarbudget (nu 160.000 euro). We willen niet door een ondergrens zakken.” Ze heeft de indruk dat afhaken te verleidelijk is omdat de meeste kennis van stichting Omaha System Support vrij toegankelijk is. “Wij vinden het belangrijk om zorgprofessionals ruimhartig te ondersteunen. Een groot deel van onze kennis delen we daarom met iedereen, dus ook met niet-leden en voormalige leden. Ik weet niet of dit zo kan blijven.”

Voor de opvolger van Borghuis wordt het nog een uitdaging om leden te binden en extra subsidies voor onderzoek binnen te halen. Dat is lastig vanwege de strikte voorwaarden die gelden. Nog een obstakel is dat de subsidiesystematiek zich richt op programma’s en projecten in plaats van professionals, vindt Borghuis Dit wordt nog eens versterkt door de arbeidskrapte en de neiging om zorgprofessionals zich te laten concentreren op zorgtaken. “De zorg heeft een enorme veranderagenda met voldoende subsidiepotten. Helaas gaat dat incidentele geld vooral naar bureaus, programmamanagers en projectleiders. Die willen dan de door hen bedachte dingen ‘uitrollen’, wat weerstand op de werkvloer geeft. Dat kan de indruk geven dat zorgprofessionals niet willen veranderen. Terwijl je weinig weerstand merkt bij zorgprofessionals, als ze zelf veranderingen vorm kunnen geven. Het is daarom beter om subsidies veel vaker naar de denk- en doekracht op de werkvloer te laten gaan. De beste ideeën ontstaan daar.”

Gedrevenheid

Ondanks haar bezorgdheid is Borghuis optimistisch over de toekomst van het vak en Omaha System Support. Wat haar in die gedachte sterkt is de enorme inhoudelijke gedrevenheid die ze ervaart bij de mensen van Vilans, de onderzoekers en betrokken wijkverpleegkundigen. “We gaan in de toekomst zeker het onzichtbare zichtbaar maken. Daar ben ik van overtuigd.”.