Community Care groeit uit tot verbindende kracht in Zuid-Limburg

Sevagram – aanvankelijk een organisatie die ook thuiszorg bood – biedt sinds enkele jaren vrijwel alleen nog intramurale zorg. ‘Het voelt tegenstrijdig dat juist wij de wijken ingaan, maar we zien het als een maatschappelijke opgave’, vertelt programmamanager Nelleke Tinbergen. ’Ouderen blijven langer thuis wonen. Dat is zowel wens als noodzaak, omdat er weinig verpleeghuisplekken zijn. Hoe zorgen we dat zij daar veilig en gelukkig wonen? Daarnaast: om de mensen die wél intramuraal wonen kwaliteit van zorg en leven te kunnen blijven bieden, hebben we niet alleen professionals nodig, maar ook vrijwilligers. Juist omdat we geen wijkzorg meer hadden, waren we een beetje op onszelf komen te staan. De loop en de levendigheid waren er enigszins uit in het huis. Nu is het idee dat de mensen uit de wijk weer hier komen. Het is voor de zorg ontlastend en verrijkend als meer mensen vanuit de wijken in onze huizen komen.’

Steeds aanwezig zijn

Om die reden startte Sevagram drie jaar geleden met Community Care. Met transitiegelden stelde de organisatie drie coördinatoren aan, voor Heerlen, Maastricht en Valkenburg. Bianca Bertram werd coördinator voor Valkenburg. ‘Er was geen strak plan’, vertelt ze. ‘We kregen drie jaar om te kijken wat we konden doen in de wijken. Het belangrijkste was steeds aanwezig te zijn, contact te zoeken met de mensen in de wijk. En dan gebeurt het omgekeerde. Mensen gaan contact zoeken met jou met de vraag: kunnen we dit samen oppakken? Zo kwamen we in contact met de kartrekkers in de wijken. We hebben hun een positie gegeven als wijkverbinder.’

Wijkverbinders als onmisbare schakels

Eén van die wijkverbinders is Jos Scholtes, voorzitter van de Seniorenraad in Valkenburg. ‘Valkenburg is een van de sterkst vergrijzende gemeenten van Nederland', vertelt Jos. ‘Dertig jaar geleden kwam ik hier wonen en voelde ik de behoefte om mee te denken en te doen. Er was een adviesorgaan sociaal domein, maar de adviezen verdwenen vaak in de la. Toen hebben we de Seniorenraad opgericht. Inmiddels organiseren we zo’n veertig activiteiten per jaar. Sevagram was bij ons aan het juiste adres voor samenwerking.’

Sevagram zocht ook nadrukkelijk contact met de gemeente. Bob van Bergen, opbouwwerker in Valkenburg, is vanaf het begin betrokken bij Community Care: ‘Hoe meer partijen aanhaken, hoe beter’, vindt hij. ‘Bij voorkeur zijn steeds de wijk, zorg en welzijn, scholen en ondernemers betrokken. Als je die bij elkaar kunt brengen, heeft dat een positief effect op de activiteit. Je ziet dat bijvoorbeeld bij de boodschappendienst. Via zorgorganisatie Radar helpen mensen met een verstandelijke beperking ouderen bij het boodschappen doen. En vóór er boodschappen worden gedaan, is er gratis koffie en vlaai bij een hotel hier in Valkenburg. Alle horecagelegenheden in Valkenburg doen hier om de beurt aan mee. De boodschappendienst staat daardoor als een huis.’

‘Zonder Community Care zat ik alleen hier op de flat’

Paula Goossens en Tiny Bruls zijn beiden deelnemer in Community Care Valkenburg. Ze wonen al jaren tegenover elkaar, maar leerden elkaar pas kennen bij de activiteiten van Community Care. ‘We doen aan bijna alles mee’, vertelt Paula. ‘Met de boodschappendienst, de spellenmiddag, het soepcafé, de wandelgroep. Ik ga zoveel mogelijk eruit. Anders zit ik maar alleen op de flat.’

Paula’s overbuurvrouw Tiny beaamt het. ‘Ik ben inmiddels ook vrijwilliger in het verpleeghuis’, vertelt ze. ‘Ik help bij het kienen en bij de broodmaaltijd. Verder houden Paula en ik bij elkaar een oogje in het zeil. ’s Morgens kijk ik uit het raam of bij Paula het lampje brandt. Als dat niet zo is, dan bel ik haar. Vinger aan de pols – het geeft een veilig gevoel.’

Open Koffies als kloppend hart

Zo ging Community Care van start – door vooral te doen. Youp Bisschoff werkt daarbij vanuit Sevagram als projectleider en heeft een verbindende rol tussen de coördinatoren. ‘Ik zorg ervoor dat we Community Care op alle locaties van Sevagram een plek geven’, aldus Youp. ‘De Open Koffies zijn daarbij cruciaal. Het is de plek waar bewoners, professionals en vrijwilligers elkaar drie tot vier keer per jaar ontmoeten. We starten altijd door met bewoners en partners een wijkbeeld te maken waarin staat welke activiteiten er al zijn in de wijk. Tijdens de Open Koffies wordt dat steeds verder aangevuld.’

Lees meer over een wijkbeeld op de website van Community Care

Vervolgens wordt per wijk een plan gemaakt. ‘We gaan altijd uit van wat er al is en voegen alleen activiteiten toe waar dat nodig is’, vervolgt Youp. ‘Om te bepalen wat er nodig is, gaan we uit van de wijkdata op het gebied zelfredzaamheid, samenredzaamheid, sociale participatie en eenzaamheid. Vervolgens kijken de coördinatoren wat zij kunnen doen. Voor een breicafé of spellenavond bijvoorbeeld stellen wij onze locaties ter beschikking. Onze huizen worden zo ontmoetingsplekken voor de wijk en onze bewoners kunnen ook meedoen. Een win-win voor iedereen.’

Lees meer over de wijkdata op de website van Community Care

Contouren van Community Care

Nu na drie jaar – en na onderzoek – tekenen de contouren van Community Care zich steeds helderder af. ‘Op basis van het onderzoek hebben we een methode gemaakt, waarin staat beschreven hoe we Community Care vanuit een verpleeghuis stimuleren in een wijk’, zegt Youp. ‘Daarbij zijn drie elementen cruciaal: bewoners moeten een sleutelpositie hebben, de Open Koffies zijn cruciaal om structureel de wijkplannen te bespreken en een coördinator Community Care kun je niet missen, die moet er gewoon zijn.’

Download de methode 'Community Care powered by Sevagram'

Gratis koffie is geen luxe

Waar Sevagram wel tegenaan loopt is de financiering van de beweging. ‘In Valkenburg zijn er drie wijken’, vertelt Nelleke. ‘Per wijk hebben we 50.000 euro nodig op jaarbasis. De coördinator moet betaald worden en er zijn faciliteiten nodig: koffie, thee en ruimte. Dat bieden we het liefst gratis aan. We hebben gemerkt dat sommige mensen afhaken als ze voor koffie of thee moeten betalen. Verder is communicatie belangrijk, via de website en folders. Ook dat kost geld.’

De kosten werden eerst gedekt door de transitiegelden, maar inmiddels is structurele financiering gewenst. Samen met Social Finance NL werkt Sevagram aan een businesscase om de financiering te onderbouwen. Nelleke: ‘We laten zien welke waarde Community Care toevoegt. Als we kunnen aantonen hoeveel FTE het scheelt in de zorg en wat het aan maatschappelijke waarde toevoegt, zal de financiering volgen. Daarvan ben ik overtuigd.’

Dagbeleving als vervolg

Intussen denken ze bij Sevagram na over de volgende fase van Community Care. ‘We noemen dat dagbeleving’, vertelt Nelleke. ‘Het gaat om een plek waar mensen iedere dag van 9 uur ‘s ochtends tot 9 uur ‘s avonds terecht kunnen. Iedereen, met en zonder indicatie, is welkom, iedereen die eenzaam is of iets nuttig wil doen kan komen. Die combinatie is de kracht in de wijk. Dagbeleving is bovendien een manier om de muren tussen onder meer ouderenzorg en gehandicaptenzorg te doorbreken. Zo kunnen cliënten van Radar er perfect aan het werk in plaats van bij een aparte dagbesteding. We willen er deels een programma aanbieden en deels de vrijheid hebben om op spontane ideeën in te gaan. En dat kunnen we voor het grootse deel invullen met vrijwilligers. Wederkerigheid is het betaalmiddel. Leden van een yogaclub die ruimte van ons gebruikt, begeleiden bijvoorbeeld ook af en toe activiteiten als vrijwilliger.’

Bij die dagbeleving wil Sevagram met haar partners ook een wijkpoli organiseren. ‘Wijkverpleegkundigen hoeven dan niet naar mensen toe. Als mensen bij de wijkpoli komen voor zorg, is er altijd ontmoeten aan gekoppeld. Ze komen er niet alleen voor het zwachtelen bijvoorbeeld, maar ook voor een kop koffie. Bij dagbeleving komen alle elementen bij elkaar: zelfredzaam, samenredzaam en sociale contacten. Volgend jaar gaan we dit op drie plekken testen.’

Intern omdenken

Al met al ontwikkelt Community Care zich steeds verder. Intern is daarvoor nog wel een omslag nodig, ‘Als verpleeghuis dat eerst volop bezig was met marktwerking, moeten we nu gaan omdenken’, zegt Nelleke. ‘We gaan als professionals niet meer alles voor de bewoner regelen, niet volledig ontzorgen. Vrijwilligers worden steeds belangijker. Intern moeten we daar nog de modus in vinden. Community Care raakt de interne organisatie. We moeten er met elkaar voor zorgen dat we met 30% minder medewerkers kwalitatief goed zorg kunnen leveren met behulp van het netwerk en met technologie. Het betekent veel: anders bouwen, een nieuw functiehuis, andere vaardigheden van medewerkers, dingen anders organiseren.’

Community Care bewijst al met dat ouderenzorg niet alleen gaat over zorg, maar vooral over gemeenschap. ‘Daarbij gaat het om vertrouwen opbouwen, zowel intern als extern’, zegt Bianca. ‘Community Care zet je niet in een half jaar op’, vult Nelleke aan. ‘Relaties opbouwen kost tijd en relaties zijn de kern. Volhouden dus!’