Hoe groeit een lokaal netwerk uit tot een vitaal bos?

Afgelopen drie jaar zette Nederland op grote schaal in op het ontwikkelen van lokale netwerken rondom het vraagstuk van de ouder wordende samenleving. Maar wat werkt om deze gemeenschappen te laten groeien en bloeien? In de laatste editie van het Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie (TvGG) publiceren Marielle Schuurman en Barbara Groot (LUMC) het artikel ‘Age-friendly communities: samenwerken aan passende leefomgeving, voor en met senioren’ over een groot onderzoek naar deze vraag.

Over wat voor onderzoek hebben we het?

‘Het gaat om een participatief actieonderzoek waarin we samen met betrokkenen van 110 lokale netwerken in Nederland leerden over het werken in lokale netwerken. De kick-off van dit traject bij de 110 netwerken was wegens COVID in eerste instantie online. We zijn gaan kijken welke gezamenlijke thema’s in de netwerken leefden en waar we samen verder op konden bouwen. Op basis van de gekozen thema’s hebben we later nog grote live bijeenkomsten en online kenniswerkplaatsen georganiseerd.’

En wat bleek de gezamenlijke basis om verder te bouwen te zijn?

‘Veel projectleiders en actieonderzoekers bleken taal te gebruiken die aan de natuur relateert: ‘zaadjes planten’, ‘wroeten in de klei’, ‘vruchten plukken’, ‘de wortels van de organisatie’. In een creatieve uitwisseling tussen projectleiders, senioren en andere netwerkleden uit het land ontstond in deze studie de metafoor van een bos, en later het grotere ecosysteem waar dit bos deel van uitmaakt. Deze metafoor hielp om samen te leren over borging, de impact van het netwerk en samenwerking tussen professionals en ouderen.’

Wat levert zo’n metafoor op?

‘Het werkt zeer verhelderend en verbindend. Het geeft bijvoorbeeld het inzicht dat je goed moet kijken naar de wortels binnen een wijk of gemeenschap. Zo kun je als zorgorganisaties een nieuw initiatief beginnen in een wijk, maar de buurtbakker die er al twintig jaar zit blijkt toch veel diepere wortels te hebben en daardoor beter te functioneren als ontmoetingsplek. Ga dus niet met oogkleppen op zomaar bomen bij elkaar zetten. Om te zien waar de wortels het beste kunnen groeien zijn wat we noemen ‘wicked skills’ nodig. En bovendien is cruciaal dat de senioren zélf maximaal betrokken zijn bij het uitbreiden van het netwerk. Ook hierin was de metafoor helpend, door het inzicht dat voor een vitaal ecosysteem alle betrokkenen waardevol zijn. Ervaringskennis van ouderen is net zo belangrijk als professionele expertise. Het gaat erom elkaar te vinden en samen op te trekken.’

Heb je hier een praktisch voorbeeld van?

‘In een van de netwerken kwam een oudere man vaak bij de huisarts op spreekuur. De onderliggende reden hiervoor was eigenlijk eenzaamheid. Door gezamenlijk in het netwerk te kijken is hij uiteindelijk gaan koken in de kantine van de lokale voetbalclub wat zorgde voor een ritme in zijn week, plezier omdat hij zijn talent kon inzetten en het gevoel van waarde te zijn voor anderen. Dit voorbeeld toont aan dat die eerder genoemde wicked skills nodig zijn om deze verbanden te zien. Het is voor een huisarts wellicht niet evident om met een buurtvereniging aan tafel te gaan zitten maar het kan wel zorgen dat het lokaal netwerk van de age-friendly gemeenschap weer verder groeit en bloeit.’