10 tips om psychofarmaca te verminderen

Veel cliënten die onbegrepen gedrag vertonen, krijgen psychofarmaca (ook wel gedragsmedicatie genoemd) voorgeschreven. Bij mensen met dementie in een woonvoorziening is dat zelfs 1 op de 4. Dat lost de acute symptomen misschien op, maar lang niet altijd de oorzaken. Bovendien hebben psychofarmaca veel bijwerkingen, zoals sufheid, lusteloosheid en spierstijfheid. Dat kan anders.

Wilt u bewust omgaan met psychofarmaca? Hoe kunt u het gebruik van psychofarmaca verminderen? Bekijk de volgende 10 tips.

5 tips om psychofarmaca te verminderen in ouderenzorg

1. Ga na waar de cliënt van houdt. Betrek de familie daarbij en wees flexibel, ook als het om zorghandelingen gaat.

2. Laat de cliënt meehelpen bij dagelijkse taken. Gewoon de dingen die ze vroeger ook deden, zoals afwassen, aardappels schillen of de planten water geven. Het geeft ze het gevoel dat ze meetellen en van betekenis zijn.

3. Laat de cliënt zoveel mogelijk bewegen. Mensen met dementie zitten soms een hele dag aan tafel. Dat veroorzaakt spierstijfheid en drukplekken. Meer bewegingsvrijheid en af en toe een wandeling scheelt al enorm.

4. Begin met eenvoudige pijnbestrijding, bijvoorbeeld paracetamol. Als dat werkt, weet u dat de onrust door pijn veroorzaakt wordt. Daarna volgt een zoektocht naar de oorzaak van de pijn, maar intussen ervaart de cliënt minder onrust met een minder sterk middel.

5. Zet familie in op ‘onrustige’ momenten. Als u merkt dat het tussen 7 en 9 uur 's avonds onrustig is op de groep, kunt u vragen of familieleden hun bezoek daarop afstemmen en rond die tijd bij hun naaste willen zitten.

‘Zo was er een mevrouw die zich hevig verzette als ze onder de douche moest. Ze wilde haar sokken niet uitdoen. Ik besloot haar mét sokken te douchen. Bij het afdrogen merkte ze zelf dat ze natte sokken droeg. Die kon ik toen zonder problemen uittrekken en het probleem was opgelost.’
Medewerker ouderenzorg

5 tips om psychofarmaca te verminderen in gehandicaptenzorg

1. Bespreek de medicatie met de cliënt, mantelzorger en begeleiding. Welke positieve en negatieve effecten ervaart de cliënt? Wil hij zijn medicatie wijzigen? Zijn er nog andere problemen die niet behandeld of onderbehandeld worden?

2. Is de cliënt gevoelig voor prikkels? Afbouw van medicatie kan ervoor zorgen dat hij (tijdelijk) overprikkeld raakt. Verwar dit niet met ‘nieuw’ probleemgedrag. Dit is tijdelijk.

3. Beschrijf het probleemgedrag uit het verleden en maak aan de hand hiervan een signaleringsplan. Start met dit plan voordat de afbouw begint. Zo worden de wisselingen in gedrag en stemmingen duidelijk, bijvoorbeeld in reactie op omgevingsfactoren. U voorkomt hiermee dat onrustig gedrag ten onrechte wordt toegeschreven aan de afbouw.  

4. Wanneer de cliënt probleemgedrag vertoont in de afbouwfase, pauzeer dan in plaats van de dosis weer op te hogen. Het afbouwtempo ligt dan waarschijnlijk te hoog.

5. Zorg dat het hele team op de hoogte is van de afbouw zodat de medewerkers op een consistente manier reageren. Maak hierover afspraken en zorg ervoor dat zoveel mogelijk dezelfde medewerkers ingezet worden.

‘Deze cliënt is meestal rustig. Maar eens in de 6 weken gaat het mis. Hij moet dan zijn spanning ontladen en gooit het hele servies kapot. We hebben van alles geprobeerd maar alleen dát helpt hem. Nu halen we oud servies bij de kringloop voor een paar euro en dat staat klaar als het weer zover is. Het was even wennen maar nu vinden we het al heel normaal.’
Behandelaar gehandicaptenzorg

Meer informatie over psychofarmaca

Het project 'Beter af met minder? Bewust gebruik psychofarmaca' nodigt u uit tot kritisch meedenken, verrijkt uw visie en geeft praktische handvatten voor bewust gebruik van psychofarmaca. Binnen het programma ondersteunen we 30 organisaties in de ouderen- en gehandicaptenzorg bij het afbouwen van psychofarmacagebruik. De resultaten daarvan worden gemonitord door de afdeling Huisartsgeneeskunde van het UMCG (Prof. S.U. Zuidema) en het CVBP (Dr. G. de Kuijper).  De 15 organisaties in de ouderenzorg zijn reeds gestart. Er is nog ruimte voor enkele organisaties in de verstandelijk gehandicaptenzorg om mee te doen. Deelname is kosteloos. Wilt u meer informatie of heeft u vragen? Neem dan contact op via psychofarmaca@vilans.nl of 030 – 230 66 15.

• Lees de meest gestelde vragen rondom het traject Bewust gebruik psychofarmaca
• Bekijk meer over Psychofarmaca (kalmerende middelen) bij dementie