Van 'Bekwaam is bevoegd' naar 'Bekwaam is inzetbaar'

Jan Joosten begeleidt het lerend netwerk 'Bekwaam is inzetbaar'. Vijf Utrechtse zorgorganisaties, waaronder zorgorganisatie Beweging 3.0, durven de reis samen aan te gaan. Halverwege is er een tussenstop, vertelt Dieke Buitink, adviseur Leren en Ontwikkelen bij Beweging 3.0: 'Toen kregen we het advies om met cijfers te gaan onderbouwen wat ons initiatief oplevert. Dat hielp. Vorig jaar wonnen we de publieksversie van de Impactmakersprijs van het ministerie van VWS.' In diezelfde periode kreeg Elseline Timmer, procesbegeleider Anders Werken, het project van de grond bij vier zorgorganisaties op de Veluwe (bij Zorgverlening Het Baken, Viattence, ZNWV en Lelie zorggroep). 'Daarmee kwamen de lijnen van de lokale, regionale en landelijke beweging bij elkaar', zegt Jan Joosten.

Medewerkers behouden en nieuw personeel vinden

Bij 'Bekwaam is inzetbaar' draait het om het behouden van medewerkers door wat betreft bekwaamheid alleen dat te vragen wat er daadwerkelijk nodig is voor de zorg voor cliënten. Ook gaat het over instroom van nieuwe medewerkers zonder zorgachtergrond, inzetten op talent en werkgeluk. 'We willen vooral een leer-werkomgeving inrichten waar vertrouwen in vakmanschap centraal staat', vertellen Elseline en Dieke. 'Daarvoor zijn we eerst veel thee gaan drinken met medewerkers van allerlei pluimage. We stelden veel vragen en luisterden goed. Hoe kijk jij naar werkplek-leren? Wat is er nodig om je vertrouwd te voelen als je een collega krijgt met een ander soort diploma? Hoe moet het met toetsen? Inmiddels noemen we het geen toetsen meer, maar het "aantonen van bekwaamheid".' 

Werken zonder opleiding in de zorg kan vaak prima 

Wat de zorgorganisaties ontdekten? Dat er veel meer mogelijk is dan ze dachten rondom de inzetbaarheid van medewerkers met, zonder of met een ander diploma. Dieke: 'Een veelgehoorde reactie was: oh, mag dat wél?! Maar ik kan verklappen: er kan zo veel, want de wet- en regelgeving is niet helemaal dichtgemetseld. De belemmeringen zitten in onze organisaties en in onze hoofden. Maar negeer die "ja, maar"-reacties van medewerkers ook niet. Pak die juist zo vroeg mogelijk op. Houd ook constant voor ogen voor wie we deze beweging maken: voor de cliënt en zijn omgeving, maar óók voor de medewerkers.'

Tijdens de live bijeenkomst Eigenaarschap en bekwaamheid van Vilans nemen Jan en Elseline de deelnemers mee op hun ontdekkingsreis. Als we niets doen is er over vijf jaar een landelijk tekort van 230.000 mensen, houdt Jan hen voor. Het moet en kan anders, laat ook Elseline zien: 'Professionals met diploma’s zijn hard nodig, maar andersgeschoolden ook. Samen moeten we op zoek naar de juiste mix, die kwaliteit van zorg geeft én leuk is voor medewerkers. Bekwaam is inzetbaar is opgepakt vanuit drie lopende projecten: Teams voor de toekomst, praktijkleren en het samenwerken met de informele zorg.'

Beren op de weg

Dat vraagt wel van zorgorganisaties om hun eigen reis aan te gaan. Daarom worden de deelnemers tijdens de bijeenkomst aan het werk gezet: schrijf op welke excuses, beren en hobbels je ziet op weg naar bekwaamheid en brede inzetbaarheid. Die rollen er makkelijk uit: 

• Ik ben hier vier jaar voor naar school geweest, zij niet.
• Als andersgeschoolde doe ik hetzelfde werk als mijn collega: waarom krijg ik niet hetzelfde betaald?
• Mijn collega’s zijn onbewust onbekwaam, wat als het fout gaat?

Vertrouwen geven aan medewerkers

'Duidelijk is dat we er hiermee niet komen,' zeggen de workshopleiders. Daarom is de volgende opdracht: ga omdenken. 'Een skills-paspoort in eigen beheer?', stelt iemand voor. 'Als je van afvinken naar vertrouwen wil, blijft dat toch een vinkje', reageert een ander. 'Kunnen we dan in ieder geval kiezen voor een papieren boekje dat je op zak hebt? Alles bijhouden vind ik best lastig met die digitalisering.' Een deelnemer reageert daarop: 'Doe wat werkt! En ondersteun daar als organisatie meer in.'

Tijdens de brainstorm komt ook aan de orde hoe belangrijk vertrouwen over en weer is: 'Vertrouwen krijgen betekent ook dat je als medewerker eigen verantwoordelijkheid neemt voor het bijhouden van je bekwaamheid.' Waarbij het creëren van een leercultuur als groot goed wordt gezien: 'Word zelf verantwoordelijk voor je eigen leer- en ontwikkelproces.'

5 voor 12

Bij de afsluiting van de workshop staan de wijzers van de klok precies op 5 voor 12. 'Figuurlijk is het ook 5 voor 12,' glimlacht Elseline. 'Zoek daarom mensen om je heen die je verder brengen. Ga veel “theedrinken met elkaar” en probeer dingen uit: doe het in kleine stapjes, ga eerst planten en dan oogsten.'

Tot slot geven Elseline, Jan en Dieke een belangrijke uitnodiging mee, ook aan de lezer: 'Voel je welkom om je aan te sluiten bij de regionale en landelijke beweging Bekwaam is inzetbaar. Neem gerust contact met ons op', zegt Dieke. 'Wacht niet tot het systeem verandert. Want de verandering komt echt van jullie, van de werkvloer.' 

Meer weten

• Vraag per e-mail de Groeinotitie aan die Het Leernetwerk schreeft, die ze op aanvraag delen.
• Leer over het Leernetwerk 'Bekwaam is inzetbaar' van Utrechtzorg.