Rapport TNO: langdurige zorg toekomstgerichter dan andere sectoren

Organisaties in de zorg zien de demografische ontwikkelingen de komende 5 jaren als de belangrijkste ontwikkelingen (66%), gevolgd door technologie en economie (beide 40%). Van alle Nederlandse bedrijven ziet 60% economische ontwikkelingen als meest invloedrijk, gevolgd door technologie en (46%) en demografische veranderingen (42%).

Mentale en fysieke belasting nemen toe

Nog meer opvallende verschillen: in de zorg verwacht 48% van de werkgevers de komende vijf jaar een toename van werkgelegenheid (van alle Nederlandse bedrijven is dat 34%), 62% van de zorgorganisaties verwacht dat de mentale belasting van medewerkers toeneemt (van alle organisaties verwacht 33% dat) en 19% van de zorgorganisaties verwacht dat ook de fysieke belasting aanzienlijk zal toenemen, terwijl dat van alle bedrijven maar 5% is.

Leren van andere sectoren

De uitkomsten van het onderzoek verrassen Diana Kole, expert Arbeidsmarkt bij Vilans niet: 'Ik herken het gevoel van urgentie, er zijn nu al enorme personeelstekorten. Dat de zorg minder zzp’ers inschakelt heeft daar ook mee te maken. Je ziet ook deze zomer dat vanwege die personeelstekorten zorg wordt afgeschaald, dat is schrijnend. Ook zijn er zorgorganisaties die appartementen om die reden leeg laten staan.'

'En dan zien werkgevers de financiën in het rood gaan. Of de sector toekomstgerichter is dan anderen weet ik niet. Voor deze demografische ontwikkelingen hebben we tien jaar geleden al gewaarschuwd en adviezen aangereikt. Toen werd er nog weinig mee gedaan. Daarnaast denk ik dat we ook nog kunnen leren van andere sectoren, bijvoorbeeld de energietransitie.'

Enorm betrokken

Het onderzoek van TNO geeft aan dat de werkgevers in de langdurige zorg verwachten dat de mentale en fysieke belasting voor zorgmedewerkers nog verder toe gaat nemen. Diana: 'Medewerkers zijn vaak enorm betrokken bij de bewoners, waardoor het bewaken van je eigen grenzen lastig is. Ik ken een team dat uit nog maar één medewerker bestaat, wat ze proberen aan te vullen met uitzendkrachten. "Ik kan mijn cliënten toch niet in de steek laten", zegt die medewerker. Dat zegt wel wat.'

Technologische hulpmiddelen

Zorgorganisaties kunnen, en moeten, zeker zelf iets doen aan de fysieke en mentale belastbaarheid van hun medewerkers. 'De fysieke belasting in de zorg is een aandachtspunt, ook omdat de grootste groep zorgmedewerkers ouder is dan 50 jaar en dat neemt alleen nog maar toe. Er zijn steeds meer technologische hulpmiddelen die dat kunnen verlichten', stelt Diana Kole. 'Dat is echt niet ingewikkeld, je hoeft er geen samenwerkingen voor aan te gaan of hele projecten voor op te tuigen. Je kunt er gewoon morgen al mee beginnen.'

Gehoord worden

Ook mentaal is de zorg zwaar. Diana Kole: 'Er zijn veel verdrietige en moeilijke momenten. Het is soms heel schrijnend wat je tegenkomt en agressieve reacties kunnen met name voor jongeren heel confronterend zijn. Als je het zwaar hebt, is gehoord worden zo belangrijk. Reflecteer met elkaar. Aandacht is echt het sleutelwoord. Na elke dienst bij de overdracht even tijd maken om aan elkaar te vragen in oprechte betrokkenheid: wat heb je meegemaakt en hoe was dat voor jou? Heb je iets nodig. Heb als leidinggevende aandacht voor wat medewerkers beweegt, en dat mogen ook frustraties zijn.' 

'Ik zie wel eens teamleiders met een span of control van 60 tot 80 mensen, nou dan is persoonlijke aandacht ingewikkeld hoor. Zorg dan voor een goede teamcoach die de teams hierin ondersteunt en doe iets met wat er wordt aangegeven. Dan gaan het ziekteverzuim en het verloop op je locatie omlaag. Een eenvoudig advies dat ik van een leidinggevende hoorde, spreekt mij erg aan.' 

'Probeer langzamer te lopen als je door de organisatie gaat. Dan geef je het goede voorbeeld en kun je aandacht besteden aan wie je tegenkomt, of dat nou bewoners, vrijwilligers of medewerkers zijn. Dan laat je zien dat je gelijkwaardigheid belangrijk vindt en dat iedereen ertoe doet. Contact maken verdient zich dubbel en dwars terug in de tijd.'

Cruciaal scharnierpunt

Tot slot adviseert Diana Kole medewerkers eerder te betrekken bij plannen, ze hebben vaak goede praktische ideeën. 'Er wordt veel gepraat over de toekomst, maar dat wil niet zeggen dat de zorgteams daar iets van merken. De kloof tussen de toekomstplannen van het management en het werk van de mensen zelf, is vaak levensgroot. Dat is de uitdaging waar wij voor staan: we maken allemaal best goede plannen, over informele zorg, over reablement en ga zo maar door, maar hoe krijg je die uitgevoerd in de dagelijkse praktijk.' 

'Dat scharnierpunt is cruciaal. Plannen en beleid met medewerkers samen maken, ze de ruimte geven om mee te denken over oplossingen, maakt de implementatie succesvoller. Medewerkers denken anders al snel: ik loop al zo hard, moet dat er ook nog bij? Probeer die twee werelden te verbinden en werk bijvoorbeeld als leidinggevende, stafmedewerker of adviseur eens vaker een dienst mee in zorg.'

Meer weten

• Download de Praatplaat: Aantrekkelijk Werkgeverschap
• Bekijk op de website Waardigheid en trots voor de toekomst het subthema Vitale medewerkers
• Bekijk de themapagina Werkplezier op de website van Zorg voor Beter
• Zorgsector in 2030: meer banen, zwaarder en complexer werk (TNO)