Samenwerken met zorgzame gemeenschappen: 8 inzichten en 5 bouwstenen

Gepubliceerd op: 07-07-2025

Zorgzame gemeenschappen blijken een krachtig antwoord op een zorgsysteem dat piept en kraakt. Talrijke bewonersinitiatieven tonen aan dat het burgers lukt hun buurt leefbaar, verbonden en zorgzaam te houden, met nabijheid, veerkracht en solidariteit als uitgangspunt. Hoe sluit je als professional of organisatie goed aan op deze initiatieven? Vilansmedewerkers liepen met die vraag een jaar lang mee met initiatieven in de buurt van hun eigen woonomgeving. Hun bevindingen vertaalden zij in 8 inzichten en 5 bouwstenen.

8 inzichten

Een gemeenschap is meer dan je ziet – de stille kracht van ontmoeting.
De echte kracht van een gemeenschap zit in de relaties tussen mensen, niet in jaarplannen of formele structuren. Professionals moeten aanwezig zijn in de buurt en meedoen om die kracht te zien en te versterken.
Gelijkwaardig samenwerken volgens de logica van de gemeenschap.
Zorgzame gemeenschappen werken anders dan formele organisaties: ze bewegen vanuit nabijheid, vertrouwen en spontaniteit. Professionals kunnen hier aansluiten zonder te willen sturen, waarbij ze de kennis en eigenheid waarderen die al in de gemeenschap aanwezig is.
Besturen zijn de schakel tussen gemeenschap en systeem.
Besturen maken samenwerking met systeempartijen mogelijk, maar zijn niet de gemeenschap zelf. Achter elk bestuur schuilt een levendige, diverse gemeenschap die méér is dan één aanspreekpunt.
Liever één professional die de gemeenschap kent, dan 100 bewoners die het systeem kennen.
Verandering begint bij professionals die tijd en mandaat krijgen om écht aan te sluiten bij de leefwereld van de buurt. Eén betrokken bruggenbouwer kan het verschil maken voor duurzame samenwerking.
Respect voor grenzen aan vrijwilligheid laat Zorgzame gemeenschappen bloeien.
Vrijwillige inzet is krachtig, maar niet onbegrensd – sommige taken vragen om professionele ondersteuning. Door dit tijdig te erkennen, blijft de energie en het plezier in de gemeenschap behouden.
Elke euro telt: kleine bedragen maken groot verschil.
Met weinig geld realiseren bewonersinitiatieven veel maatschappelijke waarde, juist omdat ze flexibel en creatief met middelen omgaan. Erkenning en vertrouwen zijn hierin minstens zo belangrijk als de euro’s zelf.
Eenvoudige, langdurige steun: de sleutel tot blijvende gemeenschapskracht.
Gemeenschapskracht groeit langzaam, maar kan snel afbrokkelen door tijdelijke of ingewikkelde financiering. Langdurige, laagdrempelige steun geeft ruimte voor groei, stabiliteit en eigenaarschap.
Maatschappelijke impact is een systeembehoefte (maar voor gemeenschappen mooi meegenomen).
Gemeenschappen zijn niet ontstaan om ‘impact’ te maken, maar dragen daar wél sterk aan bij. Professionals kunnen hen helpen die waarde zichtbaar te maken op een lichte, waarderende manier – zonder het plezier en de eigenheid te verliezen.

5 bouwstenen

Zie wat er al is
Erken wat er al is in de gemeenschap en wees fysiek aanwezig om werkelijk verbinding te maken.
Sla de brug
Werk samen op basis van gelijkwaardigheid en begrip voor elkaars logica, tempo en taal.
Zet door
Blijf investeren in relaties, middelen en ondersteuning, juist als het spannend of complex wordt.
Samen voor het beste resultaat
Maak impact zichtbaar op een manier die past bij de gemeenschap en versterk het bewustzijn en de samenwerking.
Vergroot de beweging
Deel ervaringen, inspireer anderen en maak samenwerken met gemeenschappen een structureel onderdeel van je organisatie.

De publicatie ‘In het hart van de gemeenschap’ is met hulp van het AI-programma LM Notes ook omgezet in een podcast van ongeveer 6 minuten. Beluister de podcast: