Vilans-onderzoeker: 'Pas AI verantwoord toe in ouderenzorg'
Gepubliceerd op: 09-12-2025
AI-technologieën kunnen ook in de ouderenzorg de kwaliteit van zorg verbeteren en het personeelstekort verlichten door processen efficiënter te maken. Maar pas AI wel verantwoord toe. Met oog voor privacy, autonomie en interacties tussen personen. Dat is de boodschap van Vilans-onderzoeker Digitale zorg dr. Dirk Lukkien.
Lukkien promoveerde deze week aan de Universiteit Utrecht op onderzoek naar hoe AI verantwoord en praktisch kan worden toegepast in de langdurige zorg voor ouderen. Hij beschrijft daarvoor drie routes:
- een balans tussen kansen en risico’s
- het gebruikersgericht ontwerpen en toepassen
- de geschiktheid van AI-technologieën voor de zorgsector
Nadenken over inzet AI
'Ethische vraagstukken worden vaak als abstract ervaren of iets dat pas in de toekomst urgent wordt,' vertelde Dirk eerder aan het vakblad ICT & Health. 'En over de gevolgen van AI-inzet en waarden als autonomie en risico’s op de langere termijn wordt nog beperkt nagedacht.’ Hij ziet wel dat er de afgelopen jaren meer debat is ontstaan over de ethische en sociale vraagstukken van inzet van AI in de zorg. Toch zijn deze vraagstukken nog geen vast onderdeel van het innovatieproces.
Vilans
Weinig houvast
De afgelopen jaren was er internationaal een wildgroei aan kaders en richtlijnen. Daarin wordt steeds gewezen op het belang van waarden als privacy, transparantie, autonomie, verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid. Maar ze laten ook veel ruimte voor interpretatie en bieden weinig houvast voor verantwoorde toepassing van AI in specifieke contexten, vindt Dirk. In zijn promotieonderzoek onderzocht hij daarom hoe verantwoorde AI-innovatie wordt vormgegeven in de langdurige zorg voor ouderen.
Gebalanceerde en samenhangende aandacht
Daarnaast wordt er vaak vanuit gegaan dat het ontwikkelen en implementeren van AI-toepassingen samen met gebruikers, ook wel co-design genoemd, automatisch tot sociaal wenselijke innovaties leidt. Maar de primaire focus ligt bij co-design vaak op de kansen van innovatie, volgens Dirk. ‘En het is net zo belangrijk om na te denken over de mogelijke neveneffecten en hoe je die kunt vermijden. We pleiten dan ook voor meer gebalanceerde en samenhangende aandacht voor kansen en risico’s van AI tijdens het innovatieproces.’
Verantwoord opschalen
Dirk ziet de toenemende roep voor het opschalen van digitale en AI-gedreven innovaties. Maar hij pleit ervoor om opschaling niet simpelweg te beschouwen als meer van hetzelfde op verschillende plekken implementeren. ‘Verantwoord opschalen betekent dat je leert van eerdere ervaringen en dat je goed kijkt naar de specifieke context en welk maatwerk er nodig is. Dus goed kijken naar de mensen, de routines, werkprocessen en cultuur in een bepaalde organisatie bijvoorbeeld. En ruimte behouden voor flexibiliteit om tegemoet te komen aan de waarden en behoeften van alle betrokkenen.’
Delen van dit artikel zijn overgenomen uit een artikel van Frank van Wijck in ICT & Health.
Lees ook Waarom verantwoord innoveren belangrijk is in het Vilans Magazine.