Prikkelende expositie zet publiek aan denken over valpreventie
Gepubliceerd op: 06-10-2025
In de eerste week van oktober stond Nederland stil bij het belang van valpreventie tijdens de Nationale Valpreventieweek. Vallen is een van de grootste oorzaken van letsel en verlies van zelfstandigheid bij ouderen. Jaarlijks belanden tienduizenden 65-plussers in het ziekenhuis na een val. Toch is valpreventie vaak nog een onderbelicht onderwerp.
Om dit bespreekbaar te maken, organiseerde Vilans een bijzondere technologie-expositie. Met drie fictieve technologieën werden bezoekers aan het denken gezet: hoe ver willen we gaan met technologie om vallen te voorkomen?
Drie fictieve technologieën in 2035
In de expositie maakten bezoekers kennis met drie fictieve technologieën van het RIMOR, Rijksinstituut voor Mobiliteitsrisico’s (ook fictief):
- De Beweegschoen: een schoen die elke beweging registreert en valrisico’s analyseert. Iedereen boven de 60 jaar moet deze dragen. Bij verhoogd risico volgt direct ingrijpen door een overheidsinstantie.
- De Stabilisator: een exoskelet (skelet buiten het lichaam) dat misstappen en vallen voorkomt, maar daarbij steeds meer de controle over het lichaam overneemt. Ook deze moet je verplicht dragen wanneer je boven de 60 bent.
- De Voedingswacht: een slimme koelkast die bepaalt wat en wanneer je mag eten, afhankelijk van beweeggedrag en valrisico. Deze koelkast wordt verplicht in huis gezet en gevuld door de overheid.
Deze technologieën bestaan (gelukkig) niet echt, maar gaven aanleiding tot gesprekken over kansen en risico’s van technologie voor valpreventie.
In gesprek met ouderen en zorgprofessionals
De primeur van de expositie was bij buurthuis De Meerpaal in Eindhoven. Stichting Steunpunt voor Ouderen in De Meerpaal werkt nauw samen met het Expertise Centrum Dementie & Technologie van de Technische Universiteit Eindhoven. Via deze samenwerking willen ze meer leren met en over dementie in een zogenoemd Living Lab.
Tijdens de expositie gingen ouderen met elkaar in gesprek. Wat vinden zij van deze technologieën? Wat zouden die betekenen voor hun dagelijks leven, hun veiligheid en hun vrijheid? Een dag later tijdens de conferentie 'Valpreventie, innovatie en technologie', georganiseerd door het ministerie van VWS, bogen professionals uit de zorg, gemeenten en beleidsmakers zich over dezelfde vragen.
Bewustwording en dialoog
Het doel van de expositie was niet om oplossingen te presenteren, maar om bewustwording te creëren. Zo vertelt Tom van Hoesel, onderzoeker bij Vilans: 'Technologie kan veel betekenen voor valpreventie, maar kan ook ethische vragen oproepen. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat technologie ondersteunend blijft in plaats van dwingend? En hoe ver willen we mensen in hun vrijheid beperken om hun veiligheid te vergroten?' Door fictieve technologieën te gebruiken, ontstond ruimte voor fantasie en discussie. Zo kwamen thema’s als privacy en zelfstandigheid vanzelf aan bod.
Een bezoeker in De Meerpaal vroeg: 'Maar doet die koelkast dan ook de juiste boodschappen voor mij? Dat zou handig zijn.' Waarop Kari Luijt, onderzoeker bij Vilans, antwoordde: 'Jazeker, er zijn namelijk geen supermarkten meer! Alles wordt voor je geregeld.' Een andere bezoeker reageerde daar weer verbaasd op: 'Nou ik wil gewoon zelf boodschappen doen, dat vind ik leuk.'
Ook op de conferentie over valpreventie waren reacties verschillend en werden zowel kansen als risico's gezien. 'Dat exoskelet is helemaal niet handig wanneer je zelf nog wel goed kan bewegen. Je wordt daardoor juist minder actief', zei een bezoeker. 'Wel zie ik mogelijkheden voor revalidatie en voor mensen die eigenlijk niet echt meer kunnen bewegen. Die kunnen ondersteund worden.'
Samen in gesprek
De reacties maakten duidelijk: iedereen kijkt anders naar deze fictieve technologieën. En juist dat gesprek is waardevol. Want alleen door samen te praten over wat we wel en niet willen, komen we tot oplossingen die zowel bruikbaar, als veilig en ethisch verantwoord zijn.
Vilans