Fijn thuis (blijven) wonen met Reablement: ‘Ik hoef niet meer te wachten op de thuiszorg’

Allerlei zorgverleners kijken steeds vaker volgens de principes van ‘Reablement’ voorbij de zorgvraag naar de onderliggende behoefte van mensen: wat wil iemand eigenlijk precies kúnnen en op welke manieren kunnen we dat – binnen of buiten de zorg – bereiken? Een methode die naadloos aansluit op twee kerndoelen van het VWS-programma WOZO (Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen): zelf als het kan en thuis als het kan. Vilans ondervroeg een aantal zorgprofessionals hierover.

Uit de gesprekken met zorgprofessionals komt een praktijkvoorbeeld naar voren: Mevrouw Leijsteen kwam tot een paar maanden geleden de deur nauwelijks meer uit, en twee keer per week kwam de thuiszorg om haar te helpen douchen. Tijdens zo’n bezoek vertelde ze: 'Ik wil graag eropuit kunnen, maar ik krijg de deur niet zelf open en dicht en ik kan mijn jas niet zelf aantrekken. Ik wil mensen ook niet overvragen, dus het zit er voor mij helaas niet meer in.' Ze leek zich erbij neer te leggen.

Reablement

Een reablement traject werd in gang gezet, waarin zorgverleners actief mensen weer dingen aanleren om zelf te kunnen doen. Na een aantal weken oefenen met hulpmiddelen – ondersteund door de wijkverpleegkundige en de ergotherapeut – kon mevrouw Leijsteen tóch zelf weer op pad. Zelf weer leren douchen vond ze nog te eng, dus daar bleef de thuiszorg in ondersteunen. Maar mevrouw Leijsteen begon het al snel beperkend te vinden dat ze haar sociale leven dan af moest stemmen op de thuiszorg. Met slimme tips van de ergotherapeut voelde ze zich toen tóch zelfverzekerd genoeg om zelfstandig te douchen. De thuiszorg komt nu niet meer bij mevrouw Leijsteen langs, maar het aanbod dat ze altijd kan bellen staat, en geeft haar rust.

Langer thuis én onafhankelijk

De ervaring van mevrouw Leijsteen is een mooi voorbeeld van ‘Reablement’. En ook van de ingeslagen koers van de Nederlandse zorgsector. Want de zorg is in ontwikkeling: ouderen wonen langer thuis en krijgen vooral thuis zorg en ondersteuning vanuit zorgverleners zoals bijvoorbeeld thuiszorg, fysiotherapeuten en ergotherapeuten. Ook zijn er allerlei aan- en toepassingen mogelijk in huis, hulpmiddelen die mensen in staat stellen dingen die ze zonder ondersteuning niet meer durven of kunnen, tóch te blijven doen.

Afhankelijk

Ouderen blijven vaak langer dan nodig afhankelijk van zorgverleners. Dat heeft consequenties voor hun vrijheid en autonomie. Daarnaast knelt het aantal beschikbare zorgprofessionals in Nederland. Doelmatige inzet van beroepsmatige zorg in combinatie met het versterken van de zelfredzaamheid van ouderen is daarom zeer waardevol.

Omdenken voor zorgprofessionals

Voor zorgprofessionals vergt Reablement wel wat omdenken. Er zijn veel gewoontes vanuit ons zorgsysteem, vuistregels en oude afspraken in organisaties en teams. Een ondervraagde zorgprofessional zegt: 'We waren gewend dat wanneer iemand een verzoek had voor een traplift, dat we deze dan gingen regelen. Want het is een oplossing. Maar is het wel echt een passende oplossing voor het échte probleem? De traplift wordt aangevraagd omdat iemand niet meer de trap op kan. Dus eigenlijk is er de behoefte van iemand om naar boven te komen. Laten we proberen om te trainen en iemand sterk maken om weer naar boven te komen. Het is een andere kant om denken.” Doordat iemand weer de trap op kan, kan deze mogelijk ook andere dingen meer doen.

Het is ook een kwestie van ervaring opdoen met deze werkwijze. Omdat er bij Reablement vaak samenwerking is tussen professionals met verschillende specialismen, helpen zij elkaar ook een bredere blik te ontwikkelen op de mogelijkheden voor de cliënt. Daarnaast ontwikkel je als professional ook een preventieblik door met Reablement aan de slag te gaan. Een zorgprofessional zegt: ‘‘Nu ik weet dat de kans op incontinentie met 13 keer toeneemt als iemand niet meer zelf opstaat uit de stoel doordat hij daardoor zijn bekken niet meer traint, besef ik dat ik soms onbedoeld meer kwaad dan goed doe door mensen van alles uit handen te nemen.'

Ouderen enthousiast krijgen

Reablement vergt een andere manier van kijken en doen vanuit de zorgprofessionals, maar óók van ouderen én van de maatschappij. Zorgverleners geven aan dat het soms lastig is om mensen mee te krijgen om aan zelfredzaamheid te werken. Cliënten en mantelzorgers hebben andere verwachtingen van de zorg: 'Maar daar zijn jullie toch voor?” Ook dát vergt een omdenkslag en een goed gesprek. Van uitgaan van ontlasting door zorgverleners naar uitgaan van zelfstandigheid voor ouderen. Een projectleider over Reablement zegt: ‘‘Als je het omdraait en tegen cliënten die nieuw in zorg binnenkomen zou zeggen: Welkom in de zorg, u bent vanaf nu hulpbehoevend en gaat alleen nog maar inleveren op uw zelfstandigheid. Gaat u daarmee akkoord? Dan wil niemand toch dat zorg wordt overgenomen?'

Meer lezen over thuis (blijven) wonen?

Binnen Vilans en op de verschillende kennispleinen draait het deze maand om het thema ‘wonen’. Wil je meer weten over dit onderwerp? Bekijk onderstaande verhalen, tips en hulpmiddelen.