Jennie Mast schrijft boek over 25 jaar leren en werken in ouderenzorg

´Op mijn achttiende ging ik werken in de zorg’, vertelt Jennie. ‘Als leerling-verpleegkundige in de ouderenzorg. Daar, maar ook later in de thuiszorg, werd ik geconfronteerd met de hoge werklast en vraagstukken die ik niet alleen kon oplossen. Ik ging verplegingswetenschappen studeren en kwam in aanraking met theorieën en modellen om die vraagstukken te onderzoeken en onderbouwen. Dat kwam goed van pas als stafmedewerker bij een VVT-organisatie en later bij het NIZW, de voorloper van Vilans. Daar kon ik op landelijk niveau werken aan betere zorg met kennis als hulpmiddel en dat is waar het voor mij om draait.’ Nu, aan de vooravond van haar pensioen, wil Jennie haar ervaringen delen met haar collega’s bij Vilans én met de sector. Ze is blij dat ze die kans krijgt. ‘Er is veel verloop van personeel’, zegt Jennie. ‘Niet alleen in de sector, maar ook bij Vilans. Vaak heb ik het gevoel dat daardoor kennis verloren gaat. Ik ben dus heel blij dat het boek er nu ligt en dat anderen er hopelijk hun voordeel mee kunnen doen.’

Van grote zalen naar huiskamers

Er is veel veranderd in de sector sinds Jennie begon met werken. Zo is bijvoorbeeld de kwaliteit van de zorg enorm verbeterd, vindt Jennie. ‘Grote zalen waar mensen niets omhanden hadden hebben plaatsgemaakt voor huiskamers met een gevarieerd activiteitenaanbod. We hebben een kwaliteitskader dat beschrijft wat we onder goede zorg verstaan, hoe we daaraan werken in verpleeghuizen en hoe we dit kunnen monitoren. Er wordt veel meer rekening gehouden met persoonlijke behoeftes en voorkeuren. Waar kom je vandaan en wat vind je belangrijk? Het werken gebeurt ook veel meer methodisch: doen we de juiste dingen op de juiste manier en op het juiste moment? En ook de veiligheid is verbeterd door betere hulpmiddelen en betere controles, bijvoorbeeld bij het uitdelen van medicatie.’

Meer oog voor de mens

De titel van Jennies boek is ‘Goede ouderenzorg, het draait om mensen’. Is dit besef voldoende aanwezig in de sector? ‘Soms niet’, vindt Jennie. ‘Dan gaat het te veel over systemen en bezuinigingen terwijl het in de kern natuurlijk gaat om ouderen die in de laatste fase van hun leven beland zijn en de mensen die hen begeleiden en verzorgen. Beleidsmakers, bestuurders en stafmedewerkers moeten daar oog voor hebben en houden. Mijn advies: zorg ervoor dat wat je wil bereiken aansluit bij de dagelijkse praktijk. Realiseer je dat zorgmedewerkers de basis vormen voor de kwaliteit van de zorg en dat zij daarin gezien moeten worden. Zij weten vaak als beste wat meneer De Bruin of mevrouw Cohen nodig heeft. In mijn boek onderstreep ik dat met een pleidooi voor zorg met hoofd, hart en handen. Want het gaat niet alleen om kennis en protocollen, om liefdevol zijn of om de handen die het werk uitvoeren. Het is juist de unieke mix van deze drie die de ouderenzorg zo bijzonder en belangrijk maakt.’

Hoe dichter bij de praktijk, hoe beter

Jennie heeft veel geleerd in haar jaren bij Vilans. ‘De belangrijkste les is misschien wel dat we ook als kennisorganisatie zo dicht mogelijk bij de praktijk moeten blijven. Niet vanuit onze eigen kennis dingen bedenken en naar de sector brengen, maar kijken hoe we aanvullend kunnen zijn op de kennis die er is en de vragen die leven bij organisaties. Nog meer aandacht voor implementeren: hoe krijgen we de juiste kennis bij de juiste mensen op de juiste plek, zodanig dat het echt gaat werken.’ Jennie realiseert zich dat dit onder druk staat. ‘Door werkdruk, door gebrek aan tijd en ruimte om iets op een andere manier te doen, maar ook door wisselingen in personeel op alle niveaus. De continuïteit in kennis verdwijnt dan en dat is natuurlijk zonde. Een goed draaiende organisatie met goede arbeidsvoorwaarden en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling helpt dit te voorkomen.’

Vergeet de koplopers niet

Zijn er dingen die Jennie anders zou doen, met de kennis van nu? ‘Ik herinner me een project toen ik net bij het NIZW werkte. Tien organisaties sloegen de handen ineen om met onze steun competenties in de thuiszorg te beschrijven en ermee te gaan werken. Omdat dit project aan de basis was ontstaan, vanuit een gezamenlijke vraag, was er veel commitment. Wanneer je met zorgorganisaties samen bepaalt wat je wil bereiken, ontstaat er een andere dynamiek. Je weet waar je naartoe wil en iedereen is intrinsiek gemotiveerd. Nu werken we vooral samen in grote programma’s op een of meer thema’s, gestuurd en gefinancierd door VWS. Organisaties zitten dan anders in de wedstrijd. Bovendien bestaat de kans dat je op die manier de koplopers verliest die in de grote programma’s niet veel meer te halen hebben. We moeten meer op zoek naar mensen die iets te bieden hebben en er vervolgens voor zorgen dat er voor hen ook iets te halen valt. Dan sluiten we nog beter aan bij de praktijk.’

Pleidooi voor nationale zorgvraagbaak

Jennie is blij met de kansen die ze heeft gekregen in haar lange loopbaan. Als verpleegkundige stond ze mijlenver af van de landelijke koepels. Maar ze groeide ernaartoe, zag het belang van kennis delen en daarmee leren en verbeteren, en heeft er een positie in gekregen. Vraagstukken die ze als verpleegkundige tegenkwam op de werkvloer kon ze later, bij het NIZW en Vilans, oppakken en helpen oplossen. Liefst dicht bij de praktijk en zo laagdrempelig mogelijk. Aan het slot van haar boek pleit ze dan ook voor een nationale zorgvraagbaak.

Jennie: ‘Zo’n zorgvraagbaak heeft een vast telefoonnummer waar ervaren kenniswerkers van Vilans die weten wat er speelt vijf dagen per week bereikbaar zijn. Dat mes snijdt aan twee kanten: zorgmedewerkers van alle niveaus kunnen er terecht met vragen, een kenniswerker met overzicht denkt mee en helpt met zoeken naar een oplossing. En door de vragen te monitoren weten wij of we de juiste dingen doen en of we nieuwe kennis moeten ontwikkelen. Zo wordt de zorgvraagbaak een bron van inspiratie voor alle belanghebbenden. Ik zou het geweldig vinden als dit in de toekomst gerealiseerd kan worden.’

Bekijk het inkijkexemplaar van het boek 'Goede ouderenzorg, het draait om mensen' (ISBN: 9789493451032) van Jennie Mast