Regionalisering wordt nog veel steviger door AZWA en HLO

De ouderenzorg in Nederland staat onder grote druk door dubbele vergrijzing, een groeiende en complexere zorgvraag, beperkte publieke middelen en een tekort van circa 100.000 zorgmedewerkers. In dit krachtenveld zijn onlangs het Aanvullende Zorg- en Welzijn Akkoord (AZWA) en het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg (HLO) gesloten. ‘De akkoorden zijn de start van een vergaande transitie’, vertelt René. ‘Daarbij zijn er twee hoofddoelen: het voorkomen van een onbeheersbaar arbeidsmarkttekort en het realiseren van gelijkwaardige toegang tot passende zorg. De manier waarop dit in de akkoorden is uitgewerkt heeft grote gevolgen voor de organisatie van de ouderenzorg.’

René is als strategisch ondersteuner betrokken bij het programma RegioKracht van Vilans en begeleidt samen met collega-ondersteuners 34 horizontale VVT-tafels. ‘RegioKracht richt zich op het versnellen van de transitie die nodig is om de zorg en ondersteuning aan ouderen en mensen met een beperking toegankelijk te houden’, vertelt programmaleider RegioKracht Frans van Zoest. ‘We stimuleren en ondersteunen bij duurzame regionale samenwerking. De analyse van het AZWA en het HLO die we hebben geschreven is bedoeld voor de VVT-tafels en getoetst bij zorginkopers en bestuurders. Daarbij hebben we een duidelijk oproep: Verhoud je goed met de verticale tafels, want daar worden de plannen gemaakt voor de uitvoering van het AZWA. De horizontale VVT-tafels zijn daarbij cruciaal voor de uitvoering van het HLO.’

Waarom AZWA en HLO?

Even een stap terug. Waarom moesten het AZWA en HLO er komen, naast het IZA dat in 2022 werd gesloten? ‘Het IZA richt zich op concentratie van specialistische zorg, verschuiving van zorg van het medisch domein naar het welzijnsdomein en betere verdeling van zorgpersoneel over de regio. Het AZWA versterkt die beweging. Het gaat nog veel meer over aansluiting van het zorgdomein met andere domeinen en met burgers, vanuit het idee dat het sociaal domein en de burger zelf meer betrokken kunnen zijn in het toegankelijk houden van de zorg. Daarbij worden brede afspraken gemaakt over opleiding, technologie, administratieve lasten en digitalisering. Het HLO sluit hierop aan en is het vervolg van het WOZO, het programma Wonen, Zorg en Ondersteuning. Het concentreert zich op de Wlz-verzekerde zorg, mantelzorgondersteuning en zelfstandig blijven wonen. Ook in dit akkoord staat dat de zorg meer naar buiten geplaatst moet worden, dat wil zeggen buiten het zorgdomein.’

Paradigmashift in VVT

Met het AZWA en het HLO moeten VVT-organisaties rekening houden met twee kernelementen, zegt René. ‘Het principe van passende zorg draait om ‘zoveel mogelijk zelf doen’. Dit betekent minder traditionele verpleeghuiszorg en meer zorg en ondersteuning thuis. Voor zorgorganisaties is dit ingrijpend. Vaak was vastgoed het sterke been voor verpleeghuiszorg. Het businessmodel verandert als zorg en ondersteuning voor een belangrijk deel naar thuis verplaatst worden. De vraag is in hoeverre hier professionals bij betrokken zijn en hoe je dat regelt voor wat betreft logistiek, communicatie en ICT. Bij iedereen thuis is minder efficiënt dan iedereen onder één dak. En als het niet de professionals zijn die zorg en ondersteuning bieden, hoe krijg je het dan goed geregeld? Dat is echt een paradigmashift, daar zitten we nu middenin. Een deel van de bestuurders snapt dit goed, maar een ander deel nog niet.’

Regioplannen met integrale aanpak

Een tweede kernelement van het AZWA is de erkenning dat de complexe problematiek van ouderen niet binnen één domein kan worden opgelost. ‘Problemen van ouderen gaan niet alleen over zorg, maar ook welzijn en wonen. De regioplannen komen daarbij centraal te staan. Deze moeten een gezamenlijke aanpak bevatten van zorgkantoren, zorgverzekeraars en gemeenten. Het gaat om concrete afspraken om zwaardere en duurdere zorg te voorkomen. Voor de regio betekent dat dat het zorgkantoor, de grootste zorgverzekeraar en de grootste gemeente een sterk regisserende rol krijgen en veel sturingsmacht. Aan de VVT-tafels moet dan ook veel scherper worden bepaald wat ingebracht wordt aan de IZA-/AZWA-tafels, waar de regioplannen worden gemaakt.’ 

De inbreng van de VVT aan de verticale tafels moet een vast agendapunt worden, vindt René. ‘Elke VVT-tafel maakt altijd wel een eigen visie, maar wat veel krachtiger is, en steeds noodzakelijker, is aansluiting zoeken op het regiobeeld en het regioplan. Voorheen deden VVT-organisaties dat niet, omdat ze vonden dat slechts een klein deel van het regiobeeld en het regioplan over hun werk ging. Nu is het belangrijk om scherp te kijken naar wat je vanuit de VVT aan het regioplan wil bijdragen.’

Verbinding tussen thuiszorg en wijkverpleging

Daarnaast adviseert René om scherp te zijn op de verbinding tussen thuiszorg, welzijn en wijkverpleging. ‘Thuiszorg, welzijn en wijkverpleging vormen samen de spil in het voorkomen van verpleeghuisopnamen of verkorten van ziekenhuisopnamen. De wijkverpleging emancipeert nu snel, ze zijn steeds vaker onderdeel van Regionale Eerstelijns Samenwerkingsverbanden met daarin huisartsen, apothekers en paramedici. Daarmee vormen zij hechte wijkverbanden. Daarbinnen moet ook de verbinding met thuiszorg en welzijn sterk blijven. In de samenwerking tussen thuiszorg, welzijn en wijkverpleging liggen primair heel veel opgaven uit het AZWA en HLO.’

Analyses en praktische ondersteuning

De analyse maakt duidelijk dat de akkoorden geen tijdelijke maatregelen zijn, maar de start van een permanent proces van regionale co-creatie. ‘De rol van traditionele organisaties verandert fundamenteel en succes hangt af van hun vermogen om flexibel samen te werken, data te benutten en domeingrenzen te overstijgen’, aldus René. ‘Zorg, welzijn en wonen moeten integraal verbonden worden. Wij kunnen daarbij ondersteunen met analyses en praktische tools. Daarnaast zetten we in op kruisbestuiving. We hebben een dashboard met daarin 604 projecten. Als ze in Maastricht iets slims uitvinden, zorgen we dat het in Den Helder over de bühne komt. Dat gaat nu met het AZWA en HLO extra belangrijk zijn.’