Hoe werk je op alle klinische afdelingen samen met mantelzorgers?

Waarom mantelzorgparticipatie?

'Door de dubbele vergrijzing zien wij steeds vaker kwetsbare ouderen op eigenlijk alle klinische afdelingen in het ziekenhuis. De rol van mantelzorgers in het ziekenhuis is eerder heel beperkt geweest, terwijl juist zij heel veel kennis hebben van deze patiënten en vaak weten waar zij behoefte aan hebben. Wij willen als ziekenhuis graag meer passende en persoonlijke zorg bieden', geeft Nicky aan. 'We vroegen ons af: "hoe kunnen we mantelzorgers faciliteren om betrokken te blijven bij de zorg voor hun naasten op een voor hen en patiënt prettige manier, ook tijdens ziekenhuisopname?"'

Visie en beleid

Het Franciscus-ziekenhuis heeft een visie en beleid op mantelzorgparticipatie gevormd. In die visie is opgenomen hoe het ziekenhuis mantelzorgparticipatie wil uitdragen naar hun medewerkers en hoe het ziekenhuis zich wil verhouden tot de patiënt en mantelzorger. Ook heeft het ziekenhuis een beleid opgesteld, waarna het projectplan en de werkwijze volgden. Nicky: 'De visie is tot stand gekomen in samenspraak met de werkgroep mantelzorgparticipatie, met mantelzorgers en ervaringsdeskundigen. We hebben hierbij samen met hen nagedacht over wat we belangrijk vinden aan mantelzorg in het ziekenhuis.'

Een nieuwe werkwijze

Om draagvlak te creëren, heeft de projectgroep de zorgmedewerkers gevraagd hoe zij zelf tegen mantelzorg en mantelzorgparticipatie aankijken en wat zij als meerwaarde zien bij het samenwerken met mantelzorgers. Via een grootschalige enquête konden medewerkers hun ideeën en visie voor de samenwerking met mantelzorgers delen. Dit hielp in het creëren van een gedragen visie op mantelzorgparticipatie binnen het ziekenhuis en voor intrinsieke motivatie en draagvlak voor het programma.

Nicky: 'Het samenwerken met mantelzorgers vraagt een geheel nieuwe werkwijze. Nieuw is eng, oud is vertrouwd. Medewerkers zeiden: "Wat als we overspoeld worden door allemaal mantelzorgers op de afdeling!". Dit blijkt in de praktijk mee te vallen. Meestal bij een of twee patiënten per afdeling is er sprake van mantelzorgparticipatie. Je spreekt samen af op welke momenten en bij welke activiteiten er behoefte aan is voor de patiënt.'

Mantelzorgparticipatie in de praktijk

Nicky: 'Als een patiënt wordt opgenomen in het ziekenhuis, vragen wij aan de mantelzorger en patiënt of zij mee willen doen aan het programma. De patiënt wordt gevraagd of hij of zij het fijn vindt als de mantelzorger tijdens de opname actief meedoet in de zorg voor hem of haar. De mantelzorger wordt gevraagd of diegene bereid is om bepaalde (zorg)taken op zich te nemen. Ook schat het team van zorgmedewerkers van de afdeling in of de mantelzorger niet overbelast is en het aankan om mee te doen aan het programma.'

Als dit zo is, maken de zorgmedewerkers samen met de patiënt en naaste een plan. Als de patiënt en mantelzorger niet willen meedoen aan het programma, is dit ook een optie, want het meedoen is op vrijwillige basis en dus niet verplicht.

Nicky: 'De mantelzorger kan de patiënt helpen bij verschillende activiteiten. Dit kan zijn het helpen bij de dagelijkse verzorging, denk aan het helpen bij het scheren, tandenpoetsen en wassen. Maar ook kunnen het activiteiten zijn zoals samen wandelen, voorlezen of een spelletje spelen. De mantelzorger is welkom om te helpen bij deze taken buiten de algemene bezoektijden.'

Mantelzorgcoördinatoren

Om deze nieuwe werkwijze op te zetten en te implementeren, heeft het Franciscus-ziekenhuis een actieve projectgroep mantelzorgparticipatie opgezet. Ook heeft Franciscus met behulp van transformatiegelden twee mantelzorgcoördinatoren aangesteld, die de hele werkwijze opgestart en opgezet hebben.
Nicky: 'De mantelzorgcoördinatoren hebben tijdens de pilotfase gesprekken met teammanagers gevoerd, werkoverleggen bijgewoond, gedefinieerd wat mantelzorgparticipatie wel en niet is, en ruis weggehaald. Ze zijn laagdrempelig bereikbaar en aanspreekbaar.' Zelfs nu het mantelzorgprogramma in het hele ziekenhuis is geïmplementeerd, blijft een van de twee mantelzorgcoördinatoren nog steeds betrokken en doet zij nog steeds werkzaamheden ervoor. 'De mantelzorgcoördinatoren hebben de zichtbaarheid en het draagvlak voor het programma onder medewerkers vergroot. Door langs de afdelingen te gaan om te kijken hoe het gaat en door weerstand tegen het programma weg te halen. Dit haalde de drempel om ermee te gaan werken ook weg. Zo werd het team enthousiaster en dat hielp om ermee door te gaan.'

Afspraken vastleggen

Franciscus vindt het belangrijk om afspraken goed vast te leggen. Dit geeft alle partijen duidelijkheid en overzicht. 'De afspraken die worden gemaakt met patiënt en mantelzorger worden vastgelegd in het verpleegkundig activiteitenplan. Ook in het Elektronisch Patiëntendossier (EPD) systeem, leggen we het vast. Laagdrempelig is dat er weinig extra formulieren en dergelijke ingevuld hoeven te worden om mee te doen aan het programma', geeft Nicky aan.

Bekostiging mantelzorgprogramma

Nicky vertelt: 'We hebben het programma geïmplementeerd op verschillende afdelingen met transformatiegelden van de overheid. Deze bekostiging liep tot eind 2024. De transformatiegelden hebben ons heel goed geholpen in de opstart van het programma.'

Het programma is nu in de lijn bij de zorgmanagers belegd en mantelzorgparticipatie staat in alle jaarplannen. De financiering voor de mantelzorgcoördinator die nu nog werkzaam is, is gestopt. Haar inzet vraagt – nu het programma loopt – veel minder tijd.

Positieve effecten mantelzorgparticipatie

Mantelzorgparticipatie heeft positieve effecten, zoals dat de intimiteit die patiënten thuis ervaren, ze nu ook in het ziekenhuis kunnen ervaren. Dit geeft een vertrouwd gevoel. De eerste reacties van patiënten en mantelzorgers zijn positief: 'Dankzij de informatie die wij kregen tijdens opname konden wij onze moeder beter ondersteunen en voor haar zorgen thuis.' En: 'Mijn vrouw kreeg meer inzicht in mijn situatie. Daardoor kon mijn vrouw haar angsten beter verwerken en daar was ook ruimte voor.'

Bron

Samen met mantelzorger passende zorg bieden | Franciscus