VGZ Zorgkantoor anticipeert op veranderde vraag ouderenzorg

‘Gemeenten moeten in ieder geval niet langer uitgaan van de 40.000 nieuwe verpleegzorgplaatsen die er voor 2030 landelijk bij zouden moeten komen’, zegt Mark van Driest, transformatiemanager binnen VGZ. Die 40.000 verpleegzorgplaatsen kwamen 5 jaar geleden voort uit het bestuurlijk woon-/zorgakkoord van VWS-minister Helder na landelijke analyses van de demografische ontwikkeling van de bevolking en de verwachte zorgvraag. Deze zijn door de provincies vertaald naar een bouwopgave per gemeente. In 2022 volgde een brief met per gemeente het aantal te realiseren verpleegzorgplaatsen, samen 40.000.

Zo lang mogelijk thuis

Maar de situatie is veranderd. Sinds de inzet van transitiemiddelen vanaf 2018 zet de ouderenzorg in op zo lang mogelijk thuis wonen. Aan de regiotafels ligt de focus op samenwerking en preventie. ‘Vanuit het zorgkantoor hebben we mensen ook gestimuleerd om langer thuis te blijven wonen, onder andere door het stimuleren van zelfredzaamheid’, vertelt Mark. En ouderen zelf denken eerder na over de vraag hoe ze langer thuis kunnen blijven wonen. Duidelijk is dat de situatie per regio verschilt en de zorgvraag niet overal afneemt. ‘Wat het complex maakt, is de vraag of er sprake is van een tijdelijke of structurele situatie. Het RIVM doet hier onderzoek naar’, zegt Jan Verschuren, strategisch adviseur bij RegioKracht.

Nieuwe fase: samen keuzes maken

Lizan Trommelen, senior zorginkoper bij VGZ Zorgkantoor, benadrukt dat de regionale samenwerking voor toekomstbestendige ouderenzorg bovendien sinds 2018 duidelijk versterkt is. ‘Samenwerking is er niet ineens. Je hebt een basis van vertrouwen nodig. Het is spannend om je als individuele organisatie plotseling te gaan inzetten voor het regionale belang.’ Inmiddels is het gelukt om, met ondersteuning van RegioKracht, in het hele land regiotafels te vormen waarin regionale partijen samenwerken. ‘Nu zijn we aangeland in een fase waarin we gezamenlijk keuzes moeten maken over de toekomstige invulling van zorg en ondersteuning en de benodigde en gewenste capaciteit van woonzorg plekken hierbij’, zegt Jan. De rol van het zorgkantoor is hierdoor sterk veranderd, constateert hij. Mark beaamt dat. ‘In het verleden hadden wij vooral een-op-een-inkoopgesprekken met zorgaanbieders. Nu zetten we in op het gezamenlijk monitoren van de capaciteit, het toegankelijk houden van de zorg en de inzet van technologie.’

Eerste analyse in Waardenland

Jan wijst graag op de analyse in de regio Waardenland waar het VGZ Zorgkantoor landelijk gezien mee voorop ging en waar hij als ondersteuner bij betrokken werd. ‘Bij het zien van de 40.000 verpleegzorgplaatsen, kregen wij behoefte aan verdieping. Wij wilden weten wat dit betekende voor onze zeven zorgkantoor-regio’s', zegt Lizan. ‘We zijn inzichtelijk gaan maken wat de bestaande capaciteit is, wat op de planning staat, hoe de inzet van het geclusterd VPT er uitziet. We hebben alle beschikbare openbare data gebruikt en die met onze eigen data gecombineerd’, vertelt Lizan. De analyse in Waardenland liet vervolgens al zien dat de demografische ontwikkeling hier niet meer klopt met de zorgvraag. Plus: mensen gaan minder snel naar een verpleeghuis en de verblijfsduur in het verpleeghuis neemt af.

Realistischer beeld

Inmiddels heeft het VGZ Zorgkantoor het model Waardenland verder doorontwikkeld en in de eigen regio’s analyses uitgevoerd of is hiermee gestart. Lizan: ‘De ontwikkelingen lijken in een stroomversnelling te komen. Het aantal wachtenden daalt en de Wlz-indicaties nemen minder toe dan verwacht.’ Mark: ‘We wilden een realistischer beeld en hebben dit vertaald naar een regionaal en gemeentelijk beeld. We hebben geprobeerd in kaart te brengen wat de werkelijke capaciteit is die we nodig hebben en wat de behoefte is aan zorg.’ Een belangrijke conclusie is dat er meer woningen nodig zijn voor kwetsbare ouderen in plaats van verpleegzorgplaatsen. Jan onderstreept dat. 'Onze opdracht is de schaarse middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten en de ouderenzorg zo vorm te geven dat die aansluit bij de behoeften van mensen. Niemand is tegen bouwen voor ouderen, maar vanuit dit realistischer beeld wel tegen het vooraf koppelen aan zorg van die woningen. Dat verhoogt onnodig de druk op de Wet langdurige zorg.'

Flexibele bestemmingsplannen

VGZ Zorgkantoor voert gesprekken met gemeenten om de analyses te delen. ‘We verschuiven van het praten over bouwen naar praten over wat nodig is. Soms wordt nog geneigd naar de bouwopgave vanuit het woon-/zorgakkoord, terwijl wij in onze analyse een andere behoefte zien. Daarom delen we data en betrekken we in de gesprekken vaker zorgaanbieders. Wat helpt is als de regiotafel in de betreffende regio al een gezamenlijke kernvisie op zorg heeft geformuleerd. Wij vinden het in ieder geval heel belangrijk dat er flexibiliteit is in bestemmingsplannen. En het zou goed zijn als het zorgkantoor betrokken is bij het opstellen van een woonzorgvisie die gebaseerd is op wat nodig is.’ Lizan vult aan: ‘We spreken niet altijd dezelfde taal als gemeenten en juist daarom is het goed om elkaar te leren kennen en elkaar beter te gaan begrijpen. We hebben een gezamenlijk belang. Daarom is het ook goed partijen te betrekken en data te delen. Die zijn overigens niet herleidbaar naar individuele organisaties, maar tonen aan wat we zien op gemeentelijk en subregionaal niveau.’   

Aanjager in de regio

Het VGZ Zorgkantoor heeft deze aanpak samen met RegioKracht besproken met de Autoriteit Consument & Markt (ACM). En die autoriteit ziet geen belemmeringen. ‘We zijn nu ook op dit thema aanjager in de regio, een mooie rol’, zegt Mark. Daarnaast zien wij een uitbreiding van gesprekspartners waaronder welzijnsorganisaties, woningbouwcorporaties en architectenbureaus. Andere zorgkantoren hebben al veel interesse getoond voor de aanpak van VGZ Zorgkantoor. ‘Wij willen onze kennis graag delen’, besluit Lizan.