Zorgzame gemeenschappen: maak verbinding en leer te begrijpen wat ze nodig hebben

‘Ja, Brummen Gezond is wel een vreemde eend vergeleken met de meeste zorgzame gemeenschapen’, bevestigt Vilans-onderzoeker Sander Merkus. Hij liep een jaar lang mee met het collectief om te zien en te ervaren hoe zo’n gemeenschap werkt. ‘Brummen Gezond overkoepelt eigenlijk een aantal activiteiten en heeft geen eigen buurthuis. De gemeenschap heeft een "trekker" die daarnaast ook actief is als huisarts. Een ideale combinatie: hij kent de wereld van het systeem goed, zoals andere huisartsenpraktijken, VVT-organisaties en maatschappelijke instellingen, maar hij weet ook heel goed wat er in het dorp leeft. Hij werkt op het snijvlak van systemen en gemeenschap. Het is heel handig om zo’n verbinder te hebben.’

Energie versterken

Wat deed Sander in het Gelderse dorp? ‘Ik ben aangesloten bij verschillende bijeenkomsten en heb veel met actief betrokken leden gesproken. Over hoe ze de gemeenschap voor zich zien. Ik interviewde buurtverbinders en ging mee naar koffieochtenden, informatieavonden en het voedselbos.’ 

‘Er worden daarbij allerlei thema’s besproken: hoe vind je als ouder persoon een nieuw huis in deze moeilijke markt, hoe werkt dat met voorzorgcirkels, enzovoorts. Die gesprekken brengen mensen bij elkaar, ze komen met elkaar in verbinding. Die bijeenkomsten zijn echt gericht op kennisdeling en verbinding en versterken de energie die er al is.’ 

Totaal andere werkelijkheid

De vanzelfsprekendheid waarmee zaken gebeuren vielen op. Sander: ‘Ik ben bij zo’n koffieochtend geweest. Je denkt, nu gaat het beginnen. Maar de mensen gingen in kleinere groepjes uiteen en al pratende komen ze erachter of iemand hulp nodig heeft, iemand naar het ziekenhuis moet worden gereden of dat bij iemand met wie het even niet zo goed gaat de tuin gedaan moet worden. Dat gaat heel organisch. Er is geen strakke structuur, geen agenda. Het is een totaal andere werkelijkheid dan ik als onderzoeker gewend ben.’

Gemeenschappen betrekken

Dat inzicht helpt Sander in zijn dagelijkse werk. ‘Ik ben bezig in projecten die te maken hebben met het IZA, het AZWA, het Hoofdlijnenakkoord, LeVEL en meer van dat soort grotere onderwerpen. We vinden het allemaal belangrijk om de gemeenschap in de plannen te betrekken. De bedoelingen zijn goed en de wil is er. Maar er zit een groot verschil in perspectief tussen organisaties en gemeenschappen. Dat is wel een opgave. Hoe kunnen we echt vanuit de burger denken? Je kunt het wel willen organiseren, maar wees je ervan bewust dat het organiseren van een gemeenschap heel anders gaat.’

Begrijp ze!

Dat is ook het advies aan zorgorganisaties en gemeenten. ‘Wees je ervan bewust hoe zo’n gemeenschap werkt. Je wil niet dat gemeenschappen zich bezig moeten houden met systeemzaken, daar ligt hun kracht niet. Wij zeggen weleens: "je kunt beter één ambassadeur vanuit de gemeente of een zorgorganisatie hebben die begrijpt wat er in de gemeenschap gebeurt dan tientallen betrokken burgers die proberen om zo goed mogelijk in systeemtaal een subsidieaanvraag te schrijven." Begrijp ze en maak verbinding!’

Veel uitsparen

Maak het gemakkelijk voor ze, bepleit Sander. ‘Zorgzame gemeenschappen zoeken naar continuïteit. Kleine bedragen doen echt heel veel voor deze gemeenschappen. Er is ruimte nodig, geld voor koffie en af en toe eens een taartje en de buurtpagina op internet moet in de lucht worden gehouden. Met een paar duizend euro per jaar kunnen gemeenschappen al heel veel doen.’

‘En reken maar dat je daar veel mee uitspaart. Mensen doen minder snel een beroep op de Wmo, of VVT-zorg wordt uitgesteld. Maak het aanvragen van gelden voor gemeenschappen gemakkelijk en vertrouw erop dat het goed wordt besteed. Het gaat ook om de symboliek: dat de vrijwilligers zien dat ze dat wel waard zijn.’