Vilans werkt aan landelijk consortium waardebepalend onderzoek

Vilans heeft het afgelopen jaar intensief gewerkt aan het opzetten van een consortium van verschillende partijen die onafhankelijk waardebepalend onderzoek uitvoeren. Meer dan twintig kennisinstellingen, die praktijkgericht onderzoek doen naar de inzet van (digitale) technologische hulpmiddelen in de zorgsector, haakten inmiddels aan bij dit landelijke samenwerkingsverband.

Volgens Vilans-onderzoeker Henk Herman Nap gaat het om ‘toegepast onderzoek’ binnen de zorg, onder meer in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Nap: 'De zorg moet voor iedereen goed, toegankelijk en betaalbaar zijn. In het Integraal Zorgakkoord (IZA) staat dat passende zorg steeds vaker hybride (digitale en fysieke) zorg betekent. Hierbij zijn de uitgangspunten: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. We moeten echt transformeren. Minstens zeventig procent van alle passende zorg is eind 2025 digitaal of hybride beschikbaar en het streefdoel is dat minimaal vijftig procent van de cliënten, voor wie hybride zorgpaden geschikt zijn, hiervan gebruik gaat maken.'

Waardewaaier-methodiek

'Waardebepaling is een actueel thema in deze zorgtransformatie', weet Nap. Om de waarde van de toepassing van digitale zorg te bepalen, stelde Vilans in 2022 de Waardewaaier-methodiek op. Met deze methode kunnen onderzoekers nagaan welke bijdrage een hybride zorgproces levert aan de kwaliteit, toegankelijkheid, betaalbaarheid en duurzaamheid van de geleverde zorg. Het gaat hierbij onder andere om de kwaliteit van leven voor de cliënt, het werkplezier van de zorgwerknemers, de werkdrukverlichting en de versterking van het zelforganiserend vermogen van medewerkers en mantelzorgers.

Uniforme waardebepaling

De data die onderzoekers met de Waardewaaier-methodiek verzamelen, voldoen bij voorkeur aan een uniforme structuur. Nap: 'Via uniforme waardebepaling kun je databestanden aan elkaar koppelen en uitkomsten stapelen. Zo kunnen we versnellen en de druk die op ons afkomt verlichten. Nu is het nog zo dat er soms wel dertig onderzoeken lopen naar dezelfde technologie. Alleen al binnen de Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg (VVT) gaat het om zo’n twintig waardebepalende onderzoeken in 2024. Vilans kan die uniforme datastructuur geenszins alleen voor elkaar krijgen, dus we zijn verheugd dat Anders Werken in de Zorg (AWIZ), het Platform Inzet van Technologie voor Gezondheid en Welzijn (PIT), het National eHealth Living Lab (NeLL) en DigiZo.nu intussen samen met Vilans de kartrekkers zijn binnen het samenwerkingsverband van kennisinstellingen.'  

Vilans voert al geruime tijd onafhankelijk waardebepalend onderzoek uit binnen AWIZ en andere programma’s en projecten. Zo deed de kennisorganisatie in 2023 bijvoorbeeld onderzoek naar waardebepalingen van diverse digitale zorgtoepassingen op basis van bestaand onderzoek in combinatie met aanvullende interviews. Vilans deed dit onderzoek in opdracht van VWS, voor het Kenniscentrum Digitale Zorg van ZN. ZN publiceert de resultaten van deze onderzoeken naar effectieve zorgtechnologieën binnenkort op haar website.

Werklast en levenskwaliteit

De Vilans-expert wijst erop dat de inzet van zorgtechnologie de werklast voor medewerkers kan verminderen en de levenskwaliteit van cliënten verhoogt. 'Neem bijvoorbeeld sociale robotica, hulpmiddelen die cliënten met een cognitieve beperking ondersteunen bij hun dagstructuur. De robot herinnert de cliënt aan zorgafspraken, het innemen van medicatie of het nuttigen van een maaltijd. Uit ons onderzoek blijkt dat de inzet de zelfredzaamheid van cliënten vergroot', aldus Nap.

Zachte én harde kosten en baten

Bij waardebepaling zijn veel stakeholders betrokken; van cliënten en zorgmedewerkers tot organisaties, zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten. 'Het is cruciaal om deze betrokkenen goed in kaart te brengen en samen het meetplan te bepalen. Wat is van waarde voor hen? Uiteindelijk moet een waardebepaling uitmonden in ‘geaccepteerd bewijs’. Daarnaast nemen we natuurlijk de context en de tijd mee, naast relevante ethische waarden, zoals bijvoorbeeld de autonomie van cliënten. Bovendien vragen we ons steeds af wat de zachte én harde kosten en baten zijn. Het verandermanagement qua adoptie en acceptatie van technologie en training is essentieel voor de zorgtransformatie. Ook is werklastenverlichting nodig, terwijl een minimale bezetting soms al lastig is. We onderzoeken daarbij de impact van digitale zorg op de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg, maar ook op de kosten en de duurzaamheid.'

‘Pas toe of leg uit’-overzicht

Met alle stakeholders en onafhankelijk waardebepalend onderzoek werken wij toe naar geaccepteerd bewijs. Bewezen effectieve (digitale en hybride) processen kunnen uiteindelijk een weg vinden naar de ‘menukaart’ van het programma ‘Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (TAZ)’ ook wel het ‘Pas toe of leg uit’-overzicht genoemd. Vilans doet onderzoek naar (en publiceert over) digitale zorg met een toegevoegde waarde op de Kennisbank Digitale Zorg, maar beslist niet over het ‘Pas toe of leg uit’-overzicht’.

IZA partijen bepalen het ‘Pas toe of leg uit’-overzicht samen met hun achterban en de nieuwe platformorganisatie DigiZo.nu – een nieuw initiatief van de veertien organisaties die het IZA ondertekend hebben. Deze partijen ondersteunen organisaties bij het breed opschalen van bewezen digitale en hybride innovaties die waarde toevoegen in het dagelijks leven van zorgverleners, patiënten, cliënten en burgers. Tijdens het IZA-congres op 4 maart 2024 lanceert VWS de nieuwe platformorganisatie.

Voor Nap is het zaak om DigiZo en de Kennisbank van Vilans goed van elkaar te blijven onderscheiden. 'Waar DigiZo in het leven geroepen is om sectorbreed te kijken naar digitale en hybride technologieën, is de Kennisbank van Vilans de uitgelezen plek om kennis te nemen van innovaties en waardebepalend onderzoek naar digitale zorgprocessen in de gehandicaptensector en ouderenzorg. Gezamenlijk bestrijken we het hele gebied van laagdrempelige, elementaire informatie over de zorgtransformatie.'