Wat werkt als je samen met ouderen besluiten wil nemen?
Oudere mensen weten vaak zelf heel goed welke zorg of ondersteuning het beste aansluit op hun wensen en behoeften. Daarom is het belangrijk dat arts, oudere en naaste daarover praten en samen beslissen. Vilans-adviseur en promovenda Ruth Pel-Littel onderzoekt welke interventies daarbij helpen en wat dat oplevert.
Ouderen die bij een geriater komen, hebben vaak meerdere problemen. Elke aandoening heeft zijn eigen protocollen en richtlijnen, allemaal ziektegerelateerd. Terwijl ouderen vaak meer gebaat zijn met een gesprek over de kwaliteit van hun leven. Dat vraagt om een andere insteek. Meer: wat heeft u nodig om zo prettig mogelijk te leven?
Hoe verlopen gesprekken tussen arts en oudere?
Op verzoek van een aantal geriaters zijn we een onderzoek gestart onder patiënten in het AMC en MC Slotervaart. We hebben 100 video’s bekeken van gesprekken tussen patiënten en artsen. Daaruit konden we een aantal belangrijke conclusies trekken:
- De gesprekken gaan vooral over de problemen en minder over de vraag ‘waar helpen we u nou echt mee’.
- Het bespreken van de opties ging vaak minder gestructureerd. Van de ene optie werden meer de voordelen benoemd, van de andere optie vooral de nadelen.
- Het belang van de inbreng van de patiënt werd niet of nauwelijks benoemd.
Training voor artsen, folder voor patiënten
Op basis van deze resultaten, literatuuronderzoek en andere studies hebben we een aantal interventies bedacht. Voor artsen een training om het gesprek op een andere manier te voeren met meer aandacht voor de doelen en samen beslissen. Voor patiënten en naasten een folder om hen meer bewust te maken van het belang van hun eigen inbreng in het gesprek. De geriaters van het AMC en MC Slotervaart volgden de training. Met een trainingsacteur oefenden ze gesprekssituaties. Dat vonden ze leerzaam en leuk. De folder is samen met ouderen en naasten gemaakt. Mensen vullen in welk cijfer ze hun leven geven, wat er moet gebeuren om een punt omhoog te gaan en wat ze met de arts willen bespreken. Ook de mantelzorger kan aangeven hoe hij of zij zich voelt.
Observer OPTIONMCC
Voor haar onderzoek heeft Ruth Pel de Observer OPTIONMCC ontwikkeld. Met dit model (in het Engels) kunnen onderzoekers de rol van artsen in kaart brengen bij het proces van samen beslissen, en de deelname van patiënt en mantelzorger.
Niet iedereen wil zelf beslissen
Ruim 100 patiënten wilden meedoen aan het onderzoek en kregen de folder thuisgestuurd met de vraag om deze in te vullen voor het gesprek met hun arts. Ongeveer de helft van patienten namen de ingevulde folder ook werkelijk mee naar de afspraak. Belangrijk was de vraag: als er een beslissing moet worden genomen, wie moet dat dan doen? Want niet iedereen wil of kan zelf besluiten nemen. Ook van die gesprekken zijn weer video-opnames gemaakt. We hebben beide groepen met elkaar vergeleken en goed gekeken naar de verschillende onderdelen in het gesprek. Wat bleek? Onder de streep was er weinig verschil tussen de gesprekken voor de training en de folder en daarna. Maar specifiek op onderdelen was dat verschil er wel. Artsen bespraken de doelen beter en legden de voor- en nadelen van de verschillende opties beter uit.
Pas als de arts ernaar vraagt
Tegelijkertijd was er nog niet veel aandacht voor het gedachtegoed ‘we gaan dit samen doen’ of voor het evalueren van het consult. Patiënten voelden zich ook niet zekerder of meer betrokken. Wellicht omdat ze door het invullen bepaalde verwachtingen hadden over het gesprek. Die kwamen dan niet uit omdat de folder vaak niet op tafel kwam. Dat gebeurde in slechts 12 procent van de consulten. Terwijl toch 64 procent van de patiënten en 63 procent van de naasten de folder beoordeelde als ‘goed, duidelijk en informatief’. Als de arts er niet naar vraagt, komen patiënten er blijkbaar zelf niet zo snel mee. Om echt iets over de folder te kunnen zeggen, moet hij beter gebruikt worden. Dat willen we oplossen door het gebruik in de training voor artsen op te nemen.
Producten die helpen
Alle artsen gaven aan dat zij besluiten graag samen met de patiënt willen nemen en dat zagen we ook terug in de gesprekken. Om patiënten daarbij te helpen hebben we De Oefendokter ontwikkeld, een serious game waarmee ouderen kunnen oefenen in het voeren van gesprekken met hun arts en in het samen besluiten nemen. Vooral mantelzorgers gaven aan dat ze meer betrokken willen worden bij de besluitvorming. Ze durven zich nog niet altijd op te stellen als volwaardige gesprekspartner. Hun rol zit nu meer in het beschrijven van de situatie. Dat is vaak lastig, bijvoorbeeld als vader of moeder zegt dat het best goed gaat terwijl jij als mantelzorger weet dat het helemaal niet goed gaat. We zijn nu bezig met tips voor mantelzorgers om daar beter mee om te gaan.
Dit onderzoek - uitgevoerd met subsidie van ZonMw - is afgerond. De training voor artsen gaan we breder aanbieden. Met de ouderenbond KBO-PCOB organiseren we nu bijeenkomsten om de producten verder te verspreiden en ouderen en mantelzorgers te helpen steviger te staan en meer invloed uit te oefenen in gesprekken met artsen.
Rol van mantelzorgers in het gesprek
In oktober verscheen op MantelzorgNL een artikel en tips over de rol van mantelzorgers in gesprekken met artsen. Een aantal punten uit het artikel:
- Deel uw kennis over uw naaste wanneer hij of zij dat minder goed kan. Wanneer hij heel ziek is of geheugenproblemen heeft, is hij niet altijd in staat om klachten of wensen goed te verwoorden.
- De zorgverlener zal proberen in begrijpelijke taal dingen uit te leggen. Maar soms blijft het lastig, dus vraag gerust om verduidelijking als u iets niet begrijpt. U kunt uw naaste helpen door het te herhalen of in wat andere woorden nogmaals uit te leggen.
- Het komt vaak voor dat een naaste anders denkt over de situatie dan de mantelzorger. U wil uw naaste dan niet afvallen, maar u wil wel de problemen bespreken. Erken de gevoelens van uw naaste maar maak duidelijk dat u een ander beeld hebt van de situatie. U kunt ook altijd vragen om een apart gesprek.
Downloads
Deel deze pagina via:
