Zuidoost-Brabant zet in op nieuw zorgmodel

Samenwerking in de regio hard nodig

De regio Zuidoost-Brabant heeft te maken met een ingewikkelde arbeidsmarkt, een grote zorgvraag en wachtlijsten. Om die problemen beter op te kunnen lossen besloten 12 VVT-organisaties (Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg) in de regio meer met elkaar samen te werken.

Saskia Bakermans, regionaal programmamanager Zuidoost-Brabant, vertelt hoe de samenwerking begon: 'In 2018 was het nog ieder voor zich. De aanpak was geldgedreven en het organisatiebelang stond veelal voorop. Maar de afgelopen jaren zijn de organisaties veel meer gaan samenwerken. Ze zijn gaan inzien dat ze samen meer kunnen bereiken.'

'Tegenwoordig proberen ze de verbinding te maken of maken ze de verbinding regionaal, daarin mede financieel ondersteund door het Zorgkantoor. Met als doel zorgen dat de zorg niet vastloopt.'

Plannen en resultaten samenwerking

De regio legde binnen de samenwerking 2 programmalijnen vast: 

• Samen met gemak dubbel zoveel cliënten helpen in 2030.
• Toegankelijkheid in 2030 voor alle kwetsbare ouderen in onze regio (ongeacht waar je woont).

Aan deze programmalijnen werden thema's gehangen. Daarna koppelden ze projecten aan de thema's. Een jaarplanning maakt duidelijk wat ieders rol en taak is. Saskia: 'Wat je regelmatig ziet is dat 2 of 3 organisaties met iets starten en anderen dan aanhaken.' Dit noemen ze ook wel een 'coalition of the willing'.

De Schijf van vijf is een van de concrete resultaten die de samenwerking in de regio al heeft opgeleverd. In het halfjaarbeeld van de eerste helft van 2024 lees je meer over de visie, de uitwerking ervan en de resultaten van de samenwerking.

Al veel bereikt in deze regio

'Als je kijkt naar deze regio, is hier veel bereikt. Want samenwerking is hartstikke ingewikkeld. De regio heeft focus weten aan te brengen. Partijen hebben samen een richting gekozen en weten dat goed te benadrukken', vertelt Lieuwe-Jan van Eck.

Lieuwe-Jan ondersteunt de samenwerking vanuit het programma RegioKracht. Ook deelt hij ervaringen van andere regio's met Zuidoost-Brabant. 'Het draait hier nu echt om de vraag: wat is voor alle cliënten in de regio van belang en wat is dan het beste om samen te doen en wat ook niet?'

Saskia: 'Maar we zijn er nog niet. Je ziet dat het organisatiebelang niet helemaal verdwenen is. Bestuurders zijn soms nog zoekende hoe ze hun nieuwe rol moeten invullen. Ik probeer daarin de smeerolie te zijn en investeer tijd in het contact met bestuurders. Ook is de inhoudelijke verantwoordelijkheid bij de bestuurders gelegd, waar aanvankelijk de neiging bestond om die bij mij te leggen.'

Van eigen beleid naar een gedeelde visie

Katinka van Boxtel is sinds 2019 lid van de Raad van Bestuur van Archipel (regio Eindhoven). Zij ziet ook dat organisaties nu veel meer samenwerken: 'Zo hebben we het capaciteitsvraagstuk in de regio heel goed in kaart gebracht en weten we voor welke cliënt waar plaats is. Ook hebben we goede afspraken gemaakt over de crisiszorg. En in de trajectbegeleiding voor mensen met dementie werken we inmiddels heel goed samen.'

'Het besef dat we moeten samenwerken overheerst nu. We zijn van 12 organisaties met een eigen beleid toegegroeid naar een gedeelde visie vertaald in 2 beleidslijnen. We hebben 50 projecten teruggebracht naar 14 projecten. Want door veel meer focus aan te brengen heb je veel meer kracht.'

Meer kracht door tegenkracht

Toch botsen organisatiebelang en regiobelang soms nog met elkaar. Katinka: 'Soms kan iets echt niet in een organisatie. Je moet je ook verantwoorden naar je eigen Raad van Toezicht en dat bijt soms. Daarin moeten we transparant zijn en elkaar helpen. Op dat vlak hebben we nog wel iets te leren.

'We hebben samen al veel stappen gezet, maar we hebben ook nog steeds issues', gaat Katinka verder. 'Dat is niet erg. Als je er samen goed uitkomt, groeit de samenwerking erdoor. Je krijgt meer kracht door tegenkracht.'

Saskia is het daarmee eens: 'Door je als bestuurder voor samenwerking open te stellen kun je elkaar versterken. Bestuurders vinden dat vaak nog lastig. Maar juist door als team samen te werken ontstaat een "wij-gevoel" en groeit de beweging. Je moet met elkaar op bestuurlijk niveau durven te bespreken wat nodig is. De regio staat voor enorme uitdagingen die je niet als individuele organisatie kunt aangaan.'

Als het lukt om op één lijn te komen, zoals de keuze voor de Zorgteams van de toekomst en werken volgens de Schijf van vijf, is dat natuurlijk mooi', vindt Katinka. 'Al zijn er nog wel wat kleinere partijen (buiten het VVT Platform ZOB) die niet zijn aangesloten en de werkwijze nog niet overnemen. Daarin hebben we ook de steun van het zorgkantoor nodig.'

De grootste uitdaging: de organisatie meenemen

De grootste bestuurlijke uitdaging is volgens Katinka de organisatie meenemen in het anders werken. 'Dat je medewerkers echt in staat stelt de omslag te maken. Zij ervaren dagelijks de druk en voelen zelf dat het anders moet. Maar als je al tientallen jaren op een bepaalde manier werkt, is het niet eenvoudig om het anders te gaan doen. Mijn advies is in ieder geval: geef het de tijd en praat er over met mensen, zodat ze het gaandeweg gaan accepteren.’

Saskia vult aan: 'Uitgangspunt van de nieuwe werkwijze is dat mensen heel veel zelf kunnen en dat dat vaak prettiger is dan op 3 momenten per dag wachten op bijvoorbeeld thuiszorg. Dat vraagt echt om een gedragsverandering van medewerkers. Daarin zullen ze allemaal getraind worden. Vanuit het onderwijs worden we hierin ondersteund. Bovendien zal in de praktijk gemonitord worden hoe de werkwijze uitpakt en waar eventueel bijsturen nodig is.'

Voor alle projecten geldt dat organisaties scherp moeten blijven of ze ook het beoogde resultaat behalen, vindt Katinka. 'En in de borging van nieuwe werkwijzen ligt eveneens een uitdaging: kunnen we straks verder als gelden worden stopgezet? Dat gesprek moeten we nog voeren. Vanuit een gedeelde visie, waarbij de inhoud leidend is.'

Geleerde lessen voor andere regio's en sectoren

De gehandicaptensector in Zuidoost-Brabant heeft nu stappen gezet om meer samen te werken. Maar de lessen uit de VVT-sector kunnen ook interessant zijn voor andere regio's en sectoren:

• Stel als bestuurders een gemeenschappelijke ambitie vast. Zo weet je aan welke knoppen je moet draaien. Je kunt regionaal een aantal dingen samen doen, efficiënter en slimmer.
• Regionaal samenwerken hoeft niet op alle onderdelen. Werk samen waar je elkaar kunt versterken.
• Leg afspraken van tevoren vast, zodat je weet waar je 'ja' tegen zegt. Daarbij is het belangrijk dat je naar de kosten kijkt en hoe je die verdeelt.
• Bestuurlijke kartrekkers zijn heel belangrijk. Het project is niet van de programmamanager, maar van organisaties zelf.
• In Zuidoost-Brabant investeerde de regio gericht in de samenwerking van bestuurders en belegde hiervoor extra sessies. Hoe partijen samenwerken is in Zuidoost-Brabant vastgelegd in een governance model. Dat zorgt voor meer vertrouwen in elkaar.
• Breng projectleiders bij elkaar. Zo voelen zij met elkaar dat ze samen verder komen en het echt anders moet.
• Leg van tevoren vast hoe je gaat toetsen wat je hebt afgesproken.
• Je hoeft niet steeds alles meteen te doen met alle organisaties. Een aantal organisaties kan met een onderdeel aan de slag gaan. In de praktijk zie je dan dat andere organisaties gaandeweg aanhaken. Dat gebeurt dan vanuit hun eigen motivatie. Niet omdat het moet.