Regionale samenwerking met burgerinitiatieven versterkt zorg

De druk op de zorg neemt enorm toe. Niet alleen zorgorganisaties ervaren de gevolgen, maar ook inwoners merken dat de voorzieningen onder druk staan. Tegelijk groeit op veel plekken de betrokkenheid van inwoners bij hun leefomgeving. Steeds meer mensen zetten zich actief in voor hun buurt, dorp of stad. Ze denken mee, nemen initiatief en willen samen oplossingen vinden voor maatschappelijke uitdagingen. Onder meer op het gebied van zorg. Parallel hieraan ontwikkelen steeds meer regio’s gezamenlijke visies en strategieën om de zorg toekomstbestendig te maken. Daarmee groeit de behoefte om de bewegingen in de leefwereld van inwoners te verbinden met de regionale ontwikkelingen. Maar: hoe breng je deze verschillende werelden effectief bij elkaar?

Inzichten verzameld

Op basis van gesprekken met een aantal voorbeelden in het land zijn inzichten verzameld over hoe deze samenwerkingen ontstaan. En ook welke factoren bijdragen aan hun succes en welke lessen andere regio’s hieruit kunnen trekken. Dit kennisproduct biedt, aan de hand van drie verschillende startpunten, praktische handvatten voor (netwerken van) zorgorganisaties en andere formele partijen die hun samenwerking met inwoners willen verkennen, versterken en verduurzamen. De praktijkverhalen inspireren en maken de handvatten verder inzichtelijk.

Drie punten om de samenwerking te starten

De samenwerking tussen formele en informele netwerken, zoals burgerinitiatieven, kan op verschillende manieren van de grond komen. In de praktijk zien we in ieder geval drie mogelijke startpunten.

1. Een regionale visie ontwikkelen: zorgorganisaties en gemeenten bepalen de koers en maken afspraken over samenwerking, waarbij steeds meer de vraag is hoe ze daarbij op een goede manier burgerinitiatieven en andere informele netwerken betrekken.
2. De lokale transitie steunen: regionale netwerken van zorgorganisaties en gemeenten ondersteunen bestaande burgerinitiatieven en faciliteren veranderingen in buurten en dorpen.
3. Een lokale beweging aanjagen: regionale netwerken van zorgorganisaties en gemeenten stimuleren nieuwe burgerinitiatieven en geven inwoners ruimte om regie te nemen.

De pijlen in het schema laten zien dat deze startpunten niet vastliggen, maar elkaar kunnen opvolgen in de tijd en elkaar versterken. Zo geeft een duidelijke regionale visie richting aan lokale veranderingen, maar voeden lokale veranderingen als het goed is ook de regionale visie. Ook het ondersteunen of aanjagen van lokale initiatieven met (financiële) middelen, kan een bredere beweging op gang brengen. Daarnaast kunnen succesvolle lokale voorbeelden weer input leveren voor regionale strategieën. Op die manier ontstaat een lerend netwerk waarin formele en informele partijen elkaar versterken. Met als doel: prettige en effectieve samenwerking tussen formele en informele netwerken.

Zachte en harde factoren van samenwerking

Bij alle drie de startpunten van samenwerking tussen formele organisaties die samenwerken in de regio en burgerinitiatieven spelen, naast de inhoudelijk opgaven, zachte factoren een belangrijke rol.

Uit de praktijkverhalen blijkt dat persoonlijke relaties en wederzijds vertrouwen de basis zijn. Kleine gebaren zoals samen koffiedrinken of een informele ontmoeting, helpen om verbinding te leggen. Wanneer professionals en inwoners elkaar kennen, groeit begrip en betrokkenheid. Verder kan de intrinsieke motivatie van bestuurders en initiatiefnemers het verschil maken. Wie gelooft in burgerinitiatieven, weet barrières te overwinnen.

Naast de zachte factoren zijn harde factoren – uiteraard – ook van belang. Bestaande structuren bieden kansen via netwerken, maar kunnen ook star zijn. Het is belangrijk nieuwe samenwerkingen flexibel in te passen. Verder kan financiering samenwerkingen versterken, maar ook belemmeren door te strikte voorwaarden. Kijk voor verdere informatie over financieringsvormen op de website van Nederland Zorgt voor Elkaar (NLZVE).

Oplossingen voor knellende wet- en regelgeving

Wet- en regelgeving vormen soms een knelpunt voor samenwerking, vooral als regels te rigide zijn en geen ruimte bieden voor innovatieve benaderingen. Mogelijke oplossingen:

• Burgerinitiatieven kunnen activiteiten uitvoeren die niet onder ‘zorg’ vallen, zoals ontmoeting of dagbesteding. Zo houd je formele zorg bij de zorgorganisatie en voorkom je dat het initiatief aan dezelfde zware kwaliteitseisen moet voldoen als de zorg.
• Werk met onderaanneming. Als het initiatief wel zorggerelateerde taken uitvoert, kan dit als onderaannemer van een zorgaanbieder. Dan zijn vergunning, contract en verantwoording geborgd via de hoofdpartij.
• Wanneer de samenwerking goed staat, kan de gegevensuitwisseling geformaliseerd worden. Geef het burgerinitiatief (beperkt) toegang tot je systeem, zodat zij veilig en AVG-proof gegevens kunnen delen met professionals.

Samen bouwen aan toekomstbestendige zorg

Uit de praktijkverhalen blijkt dat de toekomst van de zorg niet uitsluitend in handen van formele organisaties ligt, maar ook in de samenwerking met inwoners. Door lokale bewegingen te verbinden met regionale visies en structuren ontstaat een krachtig werkveld dat zowel de zorgsector als de leefwereld van inwoners kan versterken. De sleutel ligt daarbij in wederzijds vertrouwen, gelijkwaardigheid en durven loslaten. Alleen zo wordt de zorg werkelijk van en voor de gemeenschap – duurzaam, toekomstbestendig en passend bij de leefwereld van mensen.