Toolbox helpt afdelingen Geriatrie bij samen beslissen met ouderen

Het staat als een paal boven water. Samen beslissen met ouderen heeft veel voordelen. Dat ervaren ook afdelingen Geriatrie die de afgelopen jaren een werkwijze daarvoor hebben ingevoerd. Patiënt en arts zijn beter voorbereid, patiënten voelen zich gehoord en gesprekken gaan over wat er voor mensen écht toe doet. Maar de werkwijze invoeren is zo eenvoudig nog niet. Een praktische toolbox helpt afdelingen Geriatrie nu met het invoeren van een werkwijze op maat.

Samen beslissen met ouderen werkt. Ruth Pel, expert Samen Beslissen bij Vilans, doet al tien jaar onderzoek naar samen beslissen met kwetsbare ouderen (‘Ik spreek liever van ouderen met een kwetsbare gezondheid’). Haar overtuiging: een ziektegericht gespreksmodel helpt niet bij multiproblematiek. ‘Daarom is een "persoonsgericht" gespreksmodel belangrijk, waarin ook aandacht is voor voorbereiding op het gesprek, het benoemen van doelen én evaluatie. Dat levert mooie gesprekken op, krijg ik vaak te horen, niet alleen tussen patiënt en zorgverlener, maar ook tussen ouderen en mantelzorgers. Ook moeilijke zaken, bijvoorbeeld wel of niet reanimeren, worden zo gemakkelijker bespreekbaar.’

Samen Beslis Hulp

Met subsidie van het Zorginstituut Nederland, de Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS) en steun van de NVKG (de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie) werd de werkwijze samen beslissen met de TOPICS-SF de afgelopen jaren geïmplementeerd op de poliklinieken Geriatrie van ziekenhuizen. De teller staat inmiddels op meer dan 20 ziekenhuizen. Handig hulpmiddel daarbij: de Samen Beslis Hulp, een vragenlijst die ouderen voorafgaand aan het bezoek aan de polikliniek Geriatrie invullen en inzicht geeft in wat zij echt belangrijk vinden. De TOPICS-SF is hierin verwerkt.

Beter voorbereid

Tergooi MC in Hilversum was één van die ziekenhuizen. Geriater Kirsten Bessembinders: ‘Patiënten vonden de Samen Beslis Hulp heel nuttig omdat ze goed voorbereid op de poli kwamen en ook omdat ze zelf alles goed op een rijtje konden zetten. Zij vonden het ook fijn dat ze merkten dat de artsen wisten wie zij voor zich hadden en dat zij al één en ander van hen wisten. Ze voelden zich gehoord. Wij als zorgverleners zijn zelf ook echt beter voorbereid, want je weet wie je voor je hebt en je weet waar de patiënt het over wil hebben. Ons viel op dat dat vaak heel anders is dan de verwijsvraag van de huisarts. Het levert tijdwinst op, je komt sneller tot de onderwerpen die de patiënt wil bespreken en we merken dat je ook onderwerpen bespreekt die anders niet ter sprake zouden komen.’

Wij als zorgverleners zijn zelf ook echt beter voorbereid

Kirsten Bessembinders, geriater

Tot de kern komen

Liset Veneklaas, adviseur Waardegedreven Zorg bij het Medisch Spectrum Twente, vult aan: ‘De vier samenbeslis-vragen zijn het meest van meerwaarde in de voorbereiding van het consult. Die geven een mooi overzicht van wat de patiënt wil bespreken. Ook andere uitkomsten geven goed richting aan het consult en helpen tot de kern te komen en tot dat wat belangrijk is.’

Ouderen enorm mee geholpen

Ook ouderen zelf hebben, dankzij KBO-PCOB en KBO Brabant, de Samen Beslis Hulp ontdekt. Jozette Aldenhoven (KBO-PCOB) lacht: ‘Ouderen geven bij ons aan de Samen Beslis Hulp zelf te willen gebruiken, dus niet per se op initiatief van de geriater of verpleegkundig specialist. Zo bereiden mensen zich goed voor, ze hebben perspectief en benoemen de dingen die zij overeind willen houden. Of geriaters en verpleegkundigen het vervelend vinden als patiënten met de Samen Beslis Hulp komen? Welnee! Hun reacties zijn zoiets als ‘Wauw, dankjewel! Zij voelen zich er enorm mee geholpen!’

Tips voor implementeren Samen Beslissen

Welke tips hebben de afdelingen Geriatrie die aan de slag zijn gegaan met het implementeren van Samen Beslissen met ouderen met een kwetsbare gezondheid?

Chantal de Weerd-Spaetgens, geriater Zuyderland MC (Sittard):

Besteed eerst tijd aan het goed formuleren van een gezamenlijk doel dat meetbaar is en aan draagkracht. Onderzoek ook welke stakeholders je mee moet nemen en welke kansen er al in en buiten je organisatie liggen. Lift mee op lokale initiatieven op het juiste moment met de juiste mensen.
Doe veel aan deskundigheidsbevordering voor hele team, inclusief het secretariaat. Maar let op het verschil tussen rapid adapters versus slow processors.
Besteed zaken uit, ICT kost de meeste tijd! Het helpt als er al iets in de organisatie is, maak daar er gebruik van.
Geef regelmatig feedback en deel positieve voorbeelden.
Laat de TOPICS-SF in je KPI/kwaliteitsdoelstellingen opnemen (gebruik hier het verenigingsbesluit voor).

Kirsten Bessembinders, geriater in Tergooi MC (Hilversum):

Als het vastloopt op de ICT, gewoon beginnen op papier (demotivatie bij lang uitstellen!)
De Samen Beslis Hulp regelmatig terug laten komen op besprekingen en onderwijsmomenten om het onder de aandacht te houden bij artsen en medewerkers van de polikliniek.
Laat duidelijke voorbeelden zien van casuïstiek waarbij de Samen Beslis Hulp zinvol was.
Plan regelmatig ‘vergaderingen’ met projectteam om door te nemen of alles nog loopt.

Liset Veneklaas, adviseur Waardegedreven zorg MST (Enschede):

Wij geven veel informatie aan de patiënt. Dat hebben we allemaal bij elkaar geraapt en gekeken hoe we dat konden vereenvoudigen. We beperken de Informatie nu tot de afspraakbrief.
De Katz-ADL voorafgaand aan de poli, die wordt doorgenomen met de doktersassistente, hebben we laten vervallen.
Een klein projectteam met om de week een afstemmoment helpt!
Blijf proberen, optimaliseren en zet kleine stappen.

Toolbox

Op basis van onder meer de ervaringen op de poliklinieken Geriatrie in de ziekenhuizen heeft Vilans een praktische toolbox ontwikkeld met een opzet voor de aanpak van de implementatie, allerlei praktische hulpmiddelen en tips en voorbeelden uit de praktijk.

Meer informatie

Lees meer over de ervaringen van de ziekenhuizen: