10 technologische en digitale ontwikkelingen in de zorg

1. Op afstand monitoren met Smart Data

Steeds meer voorwerpen in ons dagelijks leven hebben sensoren en zijn online met elkaar verbonden via apps. Denk aan je smartwatch die je slaap, beweging en stressniveau bijhoudt. Of aan apps waarmee je op afstand je thermostaat kunt instellen, kunt zien wie er voor je deur staat of kunt zien waar je elektrische fiets is.

Ook in de zorg worden zulke 'smart systems' steeds vaker gebruikt. Mantelzorgers kunnen bijvoorbeeld zien hoe vaak de koelkastdeur geopend is, om een indruk te krijgen of hun naaste er wel aan denkt te eten. Of zorgmedewerkers krijgen een seintje als de luier van een oudere te vol is. Of als een cliënt is gevallen.

Lees meer over leefpatroonmonitoring of slimme incontinentiezorg op de Kennisbank Digitale zorg.

2. Zelf slimme (zorg)technologieën aanschaffen

Waar eerder vooral zorgorganisaties de zorgtechnologie aanboden, zie je nu meer elektronica voor consumenten. Er is bijvoorbeeld een enorm aanbod van zelfmeetapparatuur voor sportactiviteiten en beweegpatronen of eetpatronen.

Zo kun je goed zelf in de gaten houden hoe hoog je hartslag of je bloeddruk is. En ben je vergeetachtig, dan zijn er genoeg apps die je een seintje geven wanneer je je medicijnen moet innemen. Of wanneer je de planten water moet geven of een doktersafspraak hebt.

Het gaat niet alleen om zorgtechnologieën, maar ook om technologieën die de zelfredzaamheid verlengen en zorgen dat mensen langer zelfstandig kunnen wonen. Denk ook aan de elektrische fiets die je mobieler houdt, gordijnen die elektronisch sluiten of een robotstofzuiger.

3. Voorspellen en voorkomen met Big Data

Bij Big Data gaat het erom grote hoeveelheden data in relatief korte tijd om te zetten in nuttige informatie. Slimme software kan patronen herkennen in een grote hoop ongestructureerde data.

Door gegevens te verzamelen, te combineren en te analyseren krijg je meer inzicht in de huidige situatie. En kun je ook trends en gedrag voorspellen. Die informatie is erg nuttig om toekomstgericht over zorgtaken na te denken: wat kan beter en wat bespaart kosten? 

Bewegingssensoren kunnen bijvoorbeeld trends tonen waaruit je belangrijke signalen kunt herkennen. Laat een trendlijn zien dat mevrouw steeds langer in haar stoel zit, dan geeft dit een signaal over haar mobiliteit. Het is informatie over 'achteruitgang' die je zonder data vaak pas veel later opmerkt.

Het is ook heel waardevol om informatie te krijgen waarmee je iets kunt voorkomen, zoals een val. Bijvoorbeeld een bedsensor die aangeeft dat iemand op de rand van het bed gaat zitten. Bij iemand met wankel evenwicht weet je dan dat je snel moet gaan helpen.

Dilemma's

De mogelijkheden lijken eindeloos, maar dilemma's zijn er net zo goed. In hoeverre komt de privacy in het gedrang? Hoe betrouwbaar zijn de voorspellingen? En hoe zorgen we ervoor dat we al die informatie op een goede manier inzetten?

Alleen als we data op een zorgvuldige manier verzamelen, analyseren en gebruiken bij het maken van beslissingen, zal datagedreven werken helpen om de werkdruk te verlagen en de kwaliteit van zorg te vergroten.

4. Diagnosticeren en voorschrijven met AI

De ontwikkelingen op het gebied van AI (kunstmatige intelligentie) zitten in een stroomversnelling. AI is al jaren de drijvende kracht achter sociale media, online zoekmachines, virtuele assistenten zoals Siri, routeplanners en vertaalsoftware.

Sinds de lancering van de generatieve chatbot ChatGPT eind 2022 lijkt er een verschuiving te gebeuren. AI-systemen zoals ChatGPT kunnen niet meer alleen vragen beantwoorden en tekst samenvatten en vertalen. Ze kunnen ook creatief schrijven, onderzoeksplannen opstellen, data analyseren en nieuwe ideeën bedenken. De ontwikkelingen gaan verder dan ChatGPT. En de mogelijkheden van AI breiden snel uit.

In de zorg biedt AI bijvoorbeeld vele mogelijkheden bij diagnostiek en het bepalen van behandelpaden. AI kan radiologen soms helpen bij het opsporen van zeldzame vormen van kanker. En in sommige ziekenhuizen adviseert AI artsen over het ontslagmoment van patiënten voor intensive care.

Ook in de ouderenzorg vindt AI zijn weg. Bekende voorbeelden zijn AI-gedreven monitoring, zorgrobots, spraakgestuurd rapporteren en slimmer plannen (Vilans, 2023). Deze AI-systemen hebben zich al zo bewezen dat ze stap voor stap op grotere schaal worden ingezet.

5. Privacy en veiligheid steeds meer onder druk

Door de opkomst van Big Data en AI zijn veiligheid en privacy steeds belangrijker en steeds gevoeliger. Want als iets is verbonden met internet, dan is er een kans dat het gehackt wordt. Wat doe je als een hacker je thermostaat, slot of pacemaker van buiten overneemt?

Al die persoonlijke gegevens op vele hopen en in vele clouds maken privacy erg belangrijk. Sommige mensen beweren zelfs al dat privacy dood is. Wat gebeurt er met onze gegevens als al die slimme apparaten onze data bijhouden? Wie kan er bij? En wanneer? Misschien denk je nu niets te verbergen te hebben, maar kijk je daar over 10 jaar heel anders op terug.

6. Robotisering in de zorg

Er gebeurt veel rond robotica. In de auto-industrie zijn robots niet meer weg te denken en ook in de zorg liggen vele mogelijkheden voor robots. Zo kunnen robots zorgprofessionals helpen in hun werk. En ze kunnen cliënten stimuleren om te bewegen, hen gezelschap houden of seintjes geven voor medicijngebruik.

Bovendien kunnen we robots steeds slimmer en effectiever maken door AI in te bouwen. Dan kan de robot bijvoorbeeld terugkomen op eerder besproken onderwerpen.

Maar er zijn ook vragen over de inzet van robotica. Wat is de rol van de robot in het werk van de zorgprofessional? En hoe zit het met het persoonlijke contact en de veiligheid?

7. Meer cyborgtechnologie in de medische wereld dan we beseffen

Een cyborg is deels mens en deels machine. In de medische wereld rusten we steeds meer mensen uit met technieken die een bepaalde beperking wegnemen of die ons lichaam sterker maken. In principe gebeurt dit nu alleen nog om medische redenen. Bijvoorbeeld als je hart niet goed meer werkt of als je invalide bent. Je krijgt dan een pacemaker of een prothese.

Sommige protheses kunnen al door de drager bestuurd worden met het brein. Er gaan zelfs al geluiden op dat we ons brein in de toekomst met de cloud kunnen verbinden. Hoe dan ook krijgen we steeds meer mogelijkheden om aan het lichaam en de zintuigen te sleutelen.

In de nabije toekomst komen we cyborgs dus gewoon tegen op straat. Of misschien word je er zelf wel een. Misschien is het zelfs al zover? Het is maar hoe je het bekijkt. We dragen namelijk steeds meer digitale toepassingen bij ons waar we bijna niet meer zonder kunnen. En die zijn bijna onlosmakelijk onderdeel van ons als mens.

8. Inleven en beleven met Reality Technology

Augmented reality (AR), virtual reality (VR) en mixed reality (MR) zijn verschillende vormen van Reality Technology die de gebruiker deels of helemaal kunnen onderdompelen in een gesimuleerde omgeving.

AR is in Nederland vooral bekend door de dino's actie van Albert Heijn en de Pokémon GO-app. Hierbij zie je nog wel de mensen en dingen om je heen, maar er komt extra informatie bij.

VR creëert een nieuwe, virtuele werkelijkheid. Door een speciale bril lijkt het alsof je in een andere wereld bent, waarin je kunt rondkijken. Daarnaast is er ook nog mixed reality (MR), wat ergens tussen AR en VR in zit. Je krijgt dan geen volledige virtuele omgeving te zien, maar een combinatie van digitale en fysieke voorwerpen.

Mogelijkheden voor de gezondheidszorg

Deze technologieën bieden grote mogelijkheden voor de gezondheidszorg. Zo kan het chirurgen helpen bij het op afstand besturen van operatie-robots. In het onderwijs en bij trainingen kan het helpen om meer levensechte, praktische ervaring op te doen. En het helpt patiënten bij de behandeling van lichamelijke klachten. In de geestelijke gezondheidszorg (ggz) gebruiken ze VR al om patiënten te helpen hun ergste angsten te overwinnen bij exposure-therapie.

Naast AR, VR en MR zijn er nog hologrammen. Artsen kunnen zo bijvoorbeeld holografische projecties met 3D-beelden van lichaamsdelen voor zich laten zien om duidelijker uitleg te geven aan patiënten. En je kunt zelfs virtueel opereren op het hologram. Daarna voert een robot de echte operatie uit. Maar ook een thuiszorgmedewerker kan thuiszorg verlenen zonder fysiek bij de cliënt te zijn. Beeldschermzorg nieuwe stijl!

9. Lichaamsdelen maken via 3D-printen

Met 3D-printen maak je voorwerpen laagje voor laagje met een speciale printer. Dit zorgt dat er stappen wegvallen tussen productie en eindgebruiker. Zo kunnen we producten in de toekomst helemaal aanpassen aan de wensen van de gebruiker. Door de kosteneffectiviteit van 3D-printen kunnen bedrijven producten maken die beter passen bij hun klanten.

Maatwerk wordt zo een fluitje van een cent. Dat geldt voor kunstwerken, speelgoed, bouwmaterialen, gereedschap en wapens. Maar ook voor voeding, medicijnen, botten en gewrichten, protheses en zelfs organen op basis van eigen DNA. Wie weet wat we straks allemaal voor onszelf gaan uitprinten om gezond te blijven of beter te worden.

10. Ziekte voorkomen en genezen via BioTech

De komende tientallen jaren kunnen we ook veel verwachten van biotechnologisch onderzoek bij het oplossen van dringende gezondheidsproblemen. Biotechnologie gebruikt dieren, planten, bacteriën of andere levende wezens voor de ontwikkeling van medicijnen, voedsel of nieuwe stoffen. Dat gaat van het maken van kaas tot het kweken van bacteriën voor vaccins.

Biotechnologisch onderzoek leidt misschien wel tot het voorkomen van de ziekte van Alzheimer en het genezen van verschillende vormen van kanker en hartziekten. Er zijn zelfs al doorbraken die zomaar zouden kunnen helpen om veroudering tegen te gaan. Dit zou ons leven en de vraag naar zorg en ondersteuning flink kunnen veranderen.