Bewoners en systeempartijen Salland maken succes van voorzorgcirkels

‘Vanuit het Regioplan hebben we allemaal hetzelfde doel en dezelfde richting’, vertelt Gea Sijpkes, directeur-bestuurder van zorgorganisatie Humanitas in Deventer. ‘We willen intramurale capaciteit beschikbaar houden voor mensen die dat echt nodig hebben. Dus is het belangrijk dat anderen samenredzaam worden. Daarover waren we al een tijdje in gesprek met Salland Zorgkantoor. Toen lazen we over de voorzorgcirkels, waarin bewoners elkaar ondersteunen. In de cirkels kijken mensen naar elkaar om en helpen ze elkaar. Het gaat om burenhulp en sociaal contact. Dat kan de behoefte aan zorg uitstellen en soms zelfs voorkomen.’

Jacqueline Poortvliet, programmamanager zorg voor Salland Zorgverzekeraar: ‘In Brabant hebben voorzorgcirkels mooie resultaten. Als zorgkantoor stimuleren we deze beweging dan ook. Zowel het Regiobeeld vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA) als het programma WOZO – Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen – legitimeerden dat we hiermee aan de slag gingen. Met WOZO-transitiemiddelen steunen we dit project. En met succes: bewoners voelen zich minder eenzaam, veiliger en vinden het mooi om ook iets voor een ander te kunnen betekenen. Voorzorgcirkels staan ook op de agenda van de regionale overlegtafels. Voorzorg is steeds meer een topic geworden, terwijl we een beetje waren afgeleerd om zo naar de samenleving te kijken.’

Positieve sociale energie

‘De voorzorgcirkel is een methodiek die de kracht van bewoners bij elkaar brengt’, vertelt Gea. ‘Met de transitiemiddelen konden we een projectleider aannemen, Corinda van Tilborg. We zijn toen gestart in een 55+-flat. We vroegen Corinda de positieve sociale energie in de flat naar voren te halen en met de bewoners voorzorgcirkels op te zetten. Met een achtergrond in de theaterwereld heeft zij een eigen visie op verbinding. Ze wist de positieve vibe in de flat enorm te versterken.’

Spontaan in gesprek

‘Het was een uitdaging, we wisten niet hoe we het gingen doen’, vertelt Corinda. ‘In de eerste fase ben ik teasers gaan inzetten om mensen nieuwsgierig te maken. Zo ging ik bij mensen langs met een bloemetje en zei: die krijgt u van de buren. Ik serveerde koffie in de lift en vroeg aan bewoners: wat wilt u later worden als u oud bent? Als mensen moeten lachen, blijft dat in het geheugen hangen. Tijdens die acties kwam ik op een spontane manier in gesprek met de ouderen over wat ze zelf doen en wat ze voor de buren doen. Rineke van Deutekom was een van de bewoners die erop aansloeg. Toen ben ik samen met Rineke bijeenkomsten gaan organiseren.’

‘Ik vond de aanpak van Corinda heerlijk’, vertelt Rineke. ‘Ik ben heel blij met de bijdrage die zij hier heeft geleverd. We zijn de voorzorgcirkels gaan opzetten, groepen van 5 tot 12 mensen per etage. Ze bellen elkaar niet per se dagelijks, maar doen wel moeite om met elkaar in contact te blijven en hulp te bieden als het nodig is. Verder organiseren we koffiemiddagen in de flat. Mensen komen voor de gezelligheid, maar ook om elkaar te helpen, om eens een boodschap te doen of medicijnen te halen voor elkaar.’

Breder omarmd

‘Het was in het begin spannend,’ zegt Jacqueline. ‘Als we met transitiemiddelen echt verschil wilden maken, moesten we het anders aanvliegen en op een andere manier gaan werken. Dat stond centraal in de gesprekken met Humanitas. We zijn er trots op dat het project breed is omarmd. De voorzorgcirkels zorgen voor uitstel van de instroom in de Wlz en helpen om sociale problemen bespreekbaar te maken. De projectleider zet nu meer initiatieven op in de regio en ondersteunt bewoners die het zelf organiseren.’

Train-de-trainer-programma

De aanpak ging intussen steeds meer leven in de regio. ‘Ik ben aan de regiotafels gaan vertellen over de voorzorgcirkels’, vertelt Corinda. ‘De gemeente en andere sociale partners kregen daar ook belangstelling voor. De gemeente Raalte heeft nu een potje gevonden om mij als projectleider in dienst te nemen. De ingangen naar welzijnsorganisaties zijn daardoor makkelijker geworden. Vanuit de gemeente heb ik een train-de-trainer-programma opgezet, zodat de voorzorgcirkel niet bij de professional blijft. We sluiten aan bij wat er is en trainen vrijwilligers van ouderenbonden, wijkverenigingen en kerkgemeenschappen. Bij nieuwe initiatieven gaat een ambassadeur zoals Rineke mee. Zij kan vertellen wat zij belangrijk vindt als bewoner en hoe zij de voorzorgcirkels ervaart.’

‘Professionals kunnen helpen om de energie in de samenleving waar nodig te verbinden’, zegt Rineke. ‘Ook als de professional de eerste stap neemt, zoals Corinda deed, is het belangrijk dat bewoners vervolgens de leidende rol krijgen. Er zijn altijd mensen in een wijk of flat die zich daarbij aangesproken voelen. Zij krijgen daardoor ook een ander of misschien zelfs meer doel in het leven. Het mes snijdt aan twee kanten.’

Domeinoverstijgende aanpak

Kortom, de bewoners en de verschillende systeempartijen – zorg, zorgkantoor, gemeente – zijn enthousiast over de voorzorgcirkels. ‘Resultaten zien we terug in mooie verhalen’, aldus Gea. ‘We hebben bijvoorbeeld jongeren die afstand hebben tot de samenleving tot sociale buddy’s getraind. Zij gaan naar oudere bewoners en daar zijn leuke contacten uit voortgekomen. En studenten Toegepaste Psychologie van Hogeschool Saxion oefenen gesprekstechnieken met ouderen. Het is een groot succes, ouderen voelen zich gehoord. Dat zijn de mooie verhalen die we optekenen. Ze gaan over een meer domeinoverstijgende aanpak.’

Lees meer over de resultaten in de Rapportage Voorzorgcirkels van Salland United.

Gezonder, positiever en minder eenzaam

Hebben de voorzorgcirkels ook invloed op de ontwikkeling van de zorgvraag? ‘Wat betreft de instroom in de Wlz zien we een afname van het aantal mensen met een licht zorgzwaartepakket in de intramurale setting’, aldus Jacqueline. ‘Het project "Zorg langer thuis" draagt daar ook aan bij. Het mooie is dat systeempartijen steeds meer tegen elkaar zeggen: we hebben een samenlevingsopgave, die niet alleen in de zorg kan worden opgelost. We willen elkaar over de grenzen heen vinden. En het allermooiste van de beweging is dat we zien dat bewoners er blij van worden en de voordelen van de voorzorgcirkels zelf ervaren.’

‘Ik zie dat mensen gezonder, positiever en minder eenzaam zijn’, zegt ook Corinda. ‘Daarom zou ik tegen andere organisaties zeggen: betrek bewoners, zie hen als directe collega's. De mooiste kracht zit in de bewoners zelf. Als we ouderen ondersteunen om een actieve rol te pakken in de samenleving, gaat dat de samenleving op alle vlakken dienen.’

Lees meer 

• Met bewoners en zonder schotten werken aan effectieve ouderenzorg 
• Hoe systeempartijen Noordwest-Veluwe aansluiten bij samenleving
• Wat lokaal kan, kan ook regionaal: samenwerken met bewoners