Persoonsgericht Samen Beslissen

Veel zorgverleners denken dat ze Samen Beslissen al in de praktijk brengen. Maar uit verschillende onderzoeken blijkt dat dit eigenlijk nog vaak niet gebeurt. Uit een video-observatiestudie kwam naar voren:

• Wijkverpleegkundigen zijn betrokken en vriendelijk, maar gesprekken verlopen vaak niet volgens de Persoonsgericht Samen Beslissen-stappen.
• Ouderen weten niet goed wat ze kunnen verwachten of bespreken.
• Doelen rond zelfredzaamheid worden zelden apart besproken.
• Mantelzorgers zijn vaak aanwezig, maar de oudere beslist meestal samen met de wijkverpleegkundige.
• Vertrouwen opbouwen vinden wijkverpleegkundigen soms belangrijker dan het volgen van een gespreksmodel.

Lees meer

• P. Kramer, E. Damhuis, D. Verhue, Samen beslissen; Doelgroepenonderzoek onder zorgverleners en zorggebruikers, in: Kantar. Public (Ed.) 2020.
• Patiëntenfederatie Nederland | Onderzoek naar Samen beslissen
• Patiënten ervaren in de afgelopen vijf jaar dat ze niet vaker samen beslissen met hun arts over een behandeling (Transparantiemonitor 2023) | Nivel

Wanneer er sprake is van één duidelijke ziekte of aandoening waarvoor meerdere behandelmogelijkheden zijn, is er sprake van ziektegericht Samen Beslissen.

Wanneer er echter sprake is van meerdere chronische aandoeningen tegelijkertijd, die ook veel impact hebben op iemands dagelijks leven, dan past persoonsgericht Samen Beslissen beter. Niet de ziekte, maar de persoon staat dan centraal.

Dat betekent ook dat andere vragen belangrijk zijn om te stellen:

Ziektegericht Samen Beslissen

• Wat is mijn ziekte?
• Welke mogelijkheden zijn er?
• Wat zijn de voor- en nadelen?
• Wat past bij mij?

Persoonsgericht Samen Beslissen

• Hoe ervaar ik mijn gezondheid?
• Wat is belangrijk voor mij?
• Wat zijn mijn doelen?
• Welke mogelijkheden zijn er?
• Wat zijn de voor- en nadelen?
• Wat past bij mij?

De methodiek Persoonsgericht Samen Beslissen is bedoeld voor alle zorg- en hulpverleners die werken met ouderen met een kwetsbare gezondheid en een hulpvraag. Inmiddels werken geriaters, verpleegkundig specialisten, huisartsen, praktijkondersteuners, wijkverpleegkundigen en casemanagers al met deze methode.

Uit de evaluaties met zorgverleners komt juist naar voren dat deze methodiek tijd oplevert: omdat de oudere zich heeft voorbereid kom je sneller tot de kern van wat er toe doet. Als de Samen Beslis Hulp niet vooraf, maar tijdens het gesprek wordt ingevuld, vraagt het meer tijd en zijn de antwoorden vaak minder doordacht.

Het vraagt wel tijd om de methodiek te implementeren in het werkproces van een organisatie. De toolbox 'Samen beslissen met ouderen' met daarin tips om dit in 8 stappen te doen, kan helpen. Hierin zit ook een e-learning, zodat zorgverleners zich deze gespreksmethode eigen kunnen maken.

Persoonsgericht Samen beslissen betekent dat een zorgverlener samen met de oudere kijkt wat de beste keuze is voor zorg en ondersteuning op dat moment in zijn of haar leven. Soms is de gezondheid van een cliënt zo kwetsbaar dat er binnenkort belangrijke keuzes moeten worden gemaakt, bijvoorbeeld over het levenseinde. Als zorgverlener bespreek je samen met de cliënt wat er dan moet gebeuren. Dit noemen we Proactieve Zorgplanning. Bij Proactieve Zorgplanning is er altijd sprake van Samen Beslissen. Maar Samen Beslissen gaat niet altijd over Proactieve Zorgplanning.

Lees voor meer informatie het artikel 'Puzzelen in de Polder' – over de samenhang tussen Samen Beslissen, Positieve Gezondheid en Proactieve Zorgplanning Handreiking Puzzelen in de Polder.

Er is geen verschil, het zijn verschillende termen voor hetzelfde. Samen beslissen is de Nederlandse vertaling van het Engelse begrip Shared Decision Making. Dit betekent letterlijk: samen een besluit nemen, dus gezamenlijke/gedeelde besluitvorming. Soms worden de verschillende termen door elkaar gebruikt, maar Samen Beslissen wordt steeds vaker gebruikt. Deze term is duidelijk, makkelijk te begrijpen en herkenbaar voor zowel zorgverleners als patiënten. Organisaties zoals de Patiëntenfederatie Nederland, de Federatie Medisch Specialisten en de overheid kiezen bewust voor deze term. Zij willen gezamenlijke besluitvorming in de zorg op een eenvoudige manier onder de aandacht brengen: dus Samen Beslissen.

De kracht van de Samen Beslis Hulp is dat deze door de oudere gebruikt kan worden in gesprek met verschillende type zorg- en hulpverleners in de eerste en tweede lijn. De Samen Beslis Hulp reist dus als het ware met de oudere mee door het zorgnetwerk om de oudere heen. Bijvoorbeeld in de wijkverpleging en huisartsenzorg, maar ook voor poliklinische gesprekken in het ziekenhuis. Er zijn verschillende tools ontwikkeld die mogelijk beter aansluiten bij een specifieke context of aandoening. Maar vaak is zo’n tool minder goed bruikbaar in andere situaties.

Passende zorg bestaat uit vier pijlers, waar Persoonsgericht Samen Beslissen een bijdrage aan kan leveren:

1. Zorg die werkt tegen een redelijke prijs (die echt waarde toevoegt voor de patiënt). Persoonsgericht Samen Beslissen stimuleert ouderen om vooraf na te denken over hun waarden en doelen. Hierdoor gaat het gesprek over wat zij écht belangrijk vinden, wat leidt tot zorg die beter aansluit bij hun persoonlijke situatie en voorkeuren. Onnodige zorg wordt voorkomen.
2. Zorg die samen met de patiënt wordt beslist. Persoonsgericht Samen Beslissen bevordert gelijkwaardigheid in het gesprek: ouderen doen actiever mee en hebben meer inspraak. Dit versterkt hun rol als partner in het zorgproces en vergroot hun betrokkenheid en motivatie en therapietrouw.
3. Zorg die dicht bij de patiënt wordt georganiseerd. Door de inzet van Persoonsgericht Samen Beslissen en het vooraf bespreken van wensen, wordt sneller duidelijk welke zorg passend is en door wie, of met welk (technisch) hulpmiddel, die het beste verleend kan worden. Dit voorkomt onnodige doorverwijzingen en overbehandeling, en leidt tot efficiëntere inzet van zorg.
4. Zorg die meer gaat over gezondheid, minder over ziekte. Door te focussen op hoe ouderen hun gezondheid zelf ervaren (1e stap bij Persoonsgericht Samen Beslissen) en uit te gaan van het concept van Positieve Gezondheid, worden vaker interventies gekozen die gericht zijn op welzijn en functioneren, in plaats van alleen op ziekte.

Lees meer in het artikel 'Samen Beslissen ook hulpmiddel bij inzet zorgtechnologie'.

• Ze waarderen dat ze een stem hebben, maar kennen het begrip Persoonsgericht Samen Beslissen vaak niet.
• Ze zien wijkverpleegkundigen vooral als uitvoerders van medische zorg.
• Ze weten niet dat ze samen doelen kunnen formuleren om zelfstandig te blijven.
• Ze zijn vaak bescheiden en willen hun netwerk niet belasten.

Ook uit onderzoeken van onder andere de Patiëntenfederatie Nederland komt naar voren dat samen beslissen nog niet in alle gevallen gebeurt:  

• De meeste mensen (70 – 90%) vinden het belangrijk om samen te beslissen, zowel patiënten als zorgverleners.
• Ongeveer 50% van de patiënten wordt actief uitgenodigd om mee te beslissen door de huisarts of specialist.
• Ook geeft 50% van de patiënten aan dat er meerdere behandelopties met hen zijn besproken.
• 36% van de patiënten geeft aan dat er niet of onvoldoende met hen besproken is welke zorg het beste past bij hun voorkeur.
• Een aanzienlijke meerderheid, namelijk 79% van de patiënten, zegt dat ze betrokken waren bij de uiteindelijke besluitvorming.

Passende zorg bestaat uit vier pijlers, waar Persoonsgericht Samen Beslissen een bijdrage aan kan leveren: 

1. Zorg die werkt tegen een redelijke prijs (die echt waarde toevoegt voor de patiënt) 

Persoonsgericht Samen Beslissen stimuleert ouderen om vooraf na te denken over hun waarden en doelen. Hierdoor gaat het gesprek over wat zij écht belangrijk vinden, wat leidt tot zorg die beter aansluit bij hun persoonlijke situatie en voorkeuren. Onnodige zorg wordt voorkomen. 

2. Zorg die samen met de patiënt wordt beslist 

Persoonsgericht Samen Beslissen bevordert gelijkwaardigheid in het gesprek: ouderen doen actiever mee en hebben meer inspraak. Dit versterkt hun rol als partner in het zorgproces en vergroot hun betrokkenheid en motivatie en therapietrouw. 

3. Zorg die dicht bij de patient wordt georganiseerd:  

Door de inzet van Persoonsgericht Samen Beslissen en het vooraf bespreken van wensen, wordt sneller duidelijk welke zorg passend is en door wie, of met welk (technisch) hulpmiddel, die het beste verleend kan worden. Dit voorkomt onnodige doorverwijzingen en overbehandeling, en leidt tot efficiëntere inzet van zorg.  

4. Zorg die meer gaat over gezondheid, minder over ziekte:  

Door te focussen op hoe ouderen hun gezondheid zelf ervaren (1e stap bij Persoonsgericht Samen Beslissen) en uit te gaan van het concept van Positieve Gezondheid, worden vaker interventies gekozen die gericht zijn op welzijn en functioneren, in plaats van alleen op ziekte. 

Lees ook: Samen beslissen ook hulpmiddel bij inzet zorgtechnologie