Henry Mostert gaf tijdens het congres 'Een nieuwe generatie ouderen(zorg)’ de workshop ‘Intimiteit en seksualiteit ook binnen de muren van het verpleeghuis’. Samen met inhoudelijke experts werd het onderwerp uitgebreid besproken. Om het taboe te doorbreken en seksualiteit bespreekbaar te maken, formuleerde Zorg voor beter 7 praktische tips hoe om te gaan met seksualiteit in een verpleeghuis.
1. Signaleer
Over het algemeen zullen bewoners niet snel zelf aan de bel trekken om het onderwerp seksualiteit te bespreken. Het gaat om een generatie die zelf geen seksuele voorlichting heeft gehad of gegeven. Men is niet gewend om dit soort onderwerpen aan de orde te stellen en doorgaans al enorm dankbaar voor de zorg die ze krijgen. Medewerkers hebben hierin dus een belangrijke signaleringsfunctie, maar de helft van het verpleegkundig en verzorgend personeel vraagt zelden tot nooit naar de seksuele gezondheid.
2. Benader seks niet als probleem
Beleid is nu vaak ook nog alleen maar gericht op wat te doen als er problemen ontstaan rond seksualiteit (denk aan ontremming, bewoners die elkaar lastig vallen), terwijl seksualiteit voor veel ouderen tot op hoge leeftijd een belangrijk thema blijft als het gaat om gezondheid en welzijn. Het is daarom belangrijk om ook in beleid te kijken naar hoe een positieve ‘normale’ seksualiteitsbeleving mogelijk gemaakt kan worden.
3. Seksualiteit als taboe
Seksualiteit is over het algemeen niet alleen een taboe voor de bewoners, maar ook voor medewerkers en artsen. Het hangt sterk samen met de normen en waarden van medewerkers, bijvoorbeeld vanuit het geloof, cultuur of persoonlijke opvoeding. Dit kan in strijd zijn met de professionele normen en waarden. Openheid in het team en een professionele houding is dus heel belangrijk.
4. Verminder gespreksverlegenheid
Veel zorgmedewerkers vinden het lastig om seksualiteit bespreekbaar te maken bij bewoners en collega’s. Het is daarom van belang dat de gespreksverlegenheid afneemt. Training en deskundigheidsbevordering kunnen daarbij helpen. Thema’s als intimiteit, seksualiteit en seksuele diversiteit vragen om nuance en aandacht voor individuele wensen en behoeften. Die zijn namelijk heel divers. Educatie en praktische training, maar ook draagvlak creëren binnen de organisatie en materialen ter beschikking stellen, kunnen hier aan bijdragen.
Download de scholingsmap 'Seksualiteit en ouderen' van Rutgers en NZCO.
5. Sta open voor seksuele geaardheid
Medewerkers zijn zich vaak niet bewust van de seksuele geaardheid van bewoners. Ze zijn geneigd te denken dat er geen homoseksuele of lesbische senioren in hun zorgorganisatie wonen, maar dat is onrealistisch. Zo’n 5 procent van de bevolking is homoseksueel of lesbisch, met naar schatting tussen 240.000 en 320.000 senioren van 55 jaar en ouder.
6. Let op medicatie
In 25 tot 50 procent van de gevallen komen seksuele problemen bij ouderen voort uit medicijngebruik. Artsen vertellen dit er vaak niet bij, wat veel frustratie kan opleveren omdat ouderen dit zelf niet weten of zich schamen voor de klachten. Wist je bijvoorbeeld dat bij veel mensen met de ziekte van Parkinson, de medicatie tegen deze ziekte de oorzaak is voor wat in de zorg als ‘ontremd seksueel gedrag’ wordt bestempeld?
7. Denk om dementie
Ook dementie heeft veel invloed op seksualiteit. Vaak wordt als eerste gedacht aan ontremd gedrag, maar er speelt meer: seksueel passiever of juist actiever worden, anders of niet meer reageren op aanrakingen, onbegrepen of verlaten voelen door afwijzingen op het gebied van seks, minder oog hebben voor de gevoelens en behoeften van de partner of behoeftes niet meer kenbaar kunnen maken.
Henry Mostert werd tijdens de workshop op 30 november 2016 bijgestaan door: Karlijn de Blécourt (consultant Rutgers Kenniscentrum Seksualiteit), Herman Boers (zelfstandig trainer seksuele diversiteit en adviseur Vilans en Roze50plus), Ingrid van Kempen (seksuoloog/GZ-psycholoog bij BrabantZorg), Henk Herman Nap (onderzoeker en adviseur Vilans) en Veronique Tubée (beleidsadviseur ActiZ).
Meer informatie over seksualiteit