Bestaand bewijs evalueren
Laatst bijgewerkt op: 01-09-2025
Je hebt bij het opstellen van de effectenkaart nagedacht over de mogelijke effecten van een interventie. Nu is het verstandig om te verkennen in hoeverre deze effecten al eerder onderzocht zijn. Op deze manier voorkom je dat je zelf het wiel uitvindt. Het is namelijk zonde om tijd, geld en moeite te investeren in het onderzoeken van effecten waar al voldoende bewijs voor is. Het is mogelijk dat het verkennen van bestaand bewijs leidt tot inzichten die je eerder niet verwacht had. Pas in dat geval de effectenkaart aan met nieuwe inzichten.
Literatuuronderzoek
Dit zoeken naar ‘bestaand bewijs’ voor effecten doe je door literatuuronderzoek. Literatuuronderzoek is een systematische manier om bestaande onderzoeksresultaten te verzamelen, te verwerken, en er conclusies uit te trekken.
Er zijn verschillende aanpakken voor literatuuronderzoek: van een volledige systematische review tot een meer praktische snelle review. Elke variant komt met eigen richtlijnen voor bijvoorbeeld het opstellen van zoekopdrachten om literatuur te vinden, samenvatting van informatie uit literatuur, en het beoordelen van de kwaliteit van literatuur. Ook gebruiken verschillende aanpakken verschillende soorten literatuur.
Wetenschappelijke en grijze literatuur
Voor onderzoek naar bestaand bewijs is het relevant om naast literatuur gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften, ook gebruik te maken van literatuur die via andere kanalen verspreid is. Denk bijvoorbeeld aan publicaties van zorgorganisaties, kennisinstellingen, beleidsdocumenten, ervaringsverhalen, nieuwsartikelen, factsheets, blogs, afstudeerscripties en proefschriften. Dit wordt grijze literatuur genoemd en wordt niet via wetenschappelijke tijdschriften verspreid. Grijze literatuur kan sneller worden gepubliceerd dan wetenschappelijke literatuur, en kan daardoor de meest actuele inzichten bevatten.
Informatie verzamelen
Heb je de relevante stukken literatuur gevonden voor het te onderzoeken effect? Ga dan nadenken over welke informatie je precies uit alle literatuur wil verzamelen. Dit is natuurlijk alle informatie over het gekozen effect dat de innovatie brengt bij een bepaalde populatie. Het opstellen van een PICOT (Patient, Intervention, Comparison, Outcome, Time) kan hier richting aan geven. Maar daarnaast is er meer informatie die nuttig is om op te schrijven. Denk aan de steekproefgrootte of tips voor implementatie van een interventie. Of andere effecten die je eerst niet op het oog had, maar je tijdens het lezen van de literatuur wel relevant vindt.
Al deze informatie houd je gestructureerd bij in een extractieformulier zodat je alle informatie uit de verschillende publicaties uiteindelijk overzichtelijk bij elkaar hebt.
Beoordelen op kwaliteit
Ten slotte is het van belang om de kwaliteit van de gevonden artikelen te beoordelen. Hiervoor heeft Vilans, in samenwerking met andere onderzoekspartijen, een framework ontwikkeld: de AACODS-NL. De AACODS-NL bevat 23 vragen verdeeld over dezelfde zes thema’s autoriteit, betrouwbaarheid, validiteit, objectiviteit, actualiteit en significantie. Voor elk stuk literatuur beantwoord je deze vragen, wat uiteindelijk leidt tot een score per thema.
Deze scores kan je in de evaluatie van bestaand bewijs presenteren. Zo bied je een overzicht van de kwaliteit van het gevonden bewijs. Dit kan helpen om te komen tot overeenstemming over wanneer bewijs als voldoende wordt gezien.
Lees meer
Zorginstituut Nederland (2021). Tips voor opstellen PICOTs voor beantwoorden pakketvraag.