Leefpatroonmonitoring

Leefpatroonmonitoring wordt in de praktijk ook aangeduid als leefstijlmonitoring. Deze laatste aanduiding is in communicatie gebruikt vanaf 2007, toen de eerste pilot in Nederland van start ging. Bij het begrip leefstijl denkt men echter ook vaak aan gezonde leefstijl, en daar gaat het niet over bij leefstijlmonitoring. Daarom is begin 2024 onder leiding van de Vliegwielcoalitie van de Patiëntenfederatie, Vilans, Digizo.nu en de leveranciers besloten de aanduiding te wijzigen van leefstijlmonitoring naar leefpatroonmonitoring. Deze aanduiding is toekomstbestendiger en sluit beter aan bij wat deze digitale zorgtechnologie doet: het in kaart brengen van leefpatronen en het geven van vroege waarschuwingen bij aanmerkelijke veranderingen in het leefpatroon.

Wat is het?

Met zorgtechnologie voor leefpatroonmonitoring krijgen zorgmedewerkers en mantelzorgers inzicht in het leefpatroon van alleenwonende mensen met dementie. Sensoren die op verschillende plekken in de woning zijn bevestigd, volgen hun activiteiten. Eventuele veranderingen hierin zijn op die manier snel waar te nemen. Vanwege privacy komen er geen camera’s te hangen.

Na aanbrenging van de sensoren analyseert een computerprogramma gedurende een aantal weken het leefpatroon van de cliënt. Na deze periode van ‘leren’ kan het systeem een opvallende afwijking in het dagelijks leefpatroon weergeven.

De sensoren zijn verbonden met een online dashboard waar de casemanager dementie toegang toe heeft. Mantelzorgers kunnen meekijken via een app.

Een stoplichtsysteem laat de bevindingen als volgt zien:

Groen: alles is in orde.
Geel: een opvallende verandering in het dagelijkse leefpatroon.
Rood: zodanige verandering dat er direct aandacht nodig is.

Video over leefpatroonmonitoring (voorheen leefstijlmonitoring) bij ZZG zorggroep Slimme sensoren voor thuiswonende mensen met dementie Bron:

Zorg van Nu

Kunstmatige intelligentie

Als de dementie of andere hersenziekte erger wordt, verandert ook het leefpatroon van de cliënt. Dankzij kunstmatige intelligentie speelt het computerprogramma voortdurend in op de nieuwe situatie. Dit voorkomt dat er voortdurend ‘gele’ of ‘rode’ meldingen in het dashboard verschijnen terwijl de zorg allang is aangepast.

Doelgroep

Leefpatroonmonitoring wordt ingezet bij alleenwonende mensen met dementie of met een ander neurodegeneratief ziektebeeld die langzaamaan steeds ernstiger wordt. Denk bijvoorbeeld aan Alzheimer, Parkinson en Huntington.

Leefpatroonmonitoring is niet geschikt voor huishoudens met meer personen. De sensoren kunnen namelijk geen onderscheid maken tussen personen in een huis.

Waardebepaling

Zachte kosten	Zachte baten
Minder fysieke contactmomenten Acceptatie van en vertrouwen in technologie Benodigde gedragsverandering is groot Heldere afstemming met mantelzorg	Rust voor cliënt Meer inzicht en overeenstemming in nieuwe informatie voor zorg/naasten Rust en gerust gevoel voor zorg/naasten Meer maatwerk
Harde kosten	Harde baten
Kosten introductie in de organisatie (training, installatie, beheer) Kosten randvoorwaarden zoals smartphones en internetconnectie In geval van storingen: extra werklast Kosten aanschaf hardware/software Indien van toepassing kosten zorgcentrale Instellen/bijhouden en afstemming door zorgprofessional Kosten abonnement	Minder zorgmomenten Minder reistijd Mogelijk voorkomen van zorg (preventie & vroegsignalering) Mogelijk uitstellen van opname Mogelijk maken van het Volledig Pakket Thuis/Modulair Pakket Thuis

De belangrijkste opbrengst is tijdig crisissituaties signaleren en voorkomen. Het meest opvallend is een (verergering van een) urineweginfectie voorkomen en de mogelijke delier (verwarring) die hiermee gepaard gaat. Een ander voorbeeld is vroegtijdig onrust in de nacht opmerken als basis om in te kunnen grijpen.

Leefpatroonmonitoring maakt daarnaast zorg op maat - alleen de zorg die nodig is - op basis van data mogelijk. Hierdoor zijn minder huisbezoeken nodig van de casemanager dementie. Ook loopt het gesprek tussen zorgprofessionals en mantelzorgers vlotter.

Wijkverpleegkundigen of verzorgenden kunnen meer maatwerk leveren door in te spelen op het leefpatroon van de cliënt. Hierdoor ontvangt de cliënt alleen zorg indien nodig.

Drie onderzoeken naar leefpatroonmonitoring laten een verminderd of gelijkblijvend stressniveau van mantelzorgers zien. Dat valt op, want bij een vorderend dementieproces is een toenemend stressniveau gebruikelijk. Leefpatroonmonitoring lijkt hiermee tot uitstel van verpleeghuisopname te leiden. De mantelzorg start meestal de opnameaanvraag als de mantelzorg het niet langer meer volhoudt. Stelling: De verminderde stress laat de mantelzorg het langer volhouden.

In de praktijk blijkt dat leefpatroonmonitoring relatief vaak wordt ingezet om het Volledig Pakket Thuis/Modulair Pakket Thuis (VPT/MPT) op verantwoorde wijze mogelijk te maken door het toezicht gedurende 24 uur in te vullen. Dit is een financiële opbrengst voor de zorg vanwege het lagere VPT-dagtarief.

Door zorgkantoren is samen met Vilans en in contact met een aantal zorgaanbieders, een eerste aanzet gedaan om inzicht te krijgen in de effecten en impact van het gebruik van technologieën in de langdurige zorg. Dit is met behulp van het Zorgtransformatiemodel van het Kenniscentrum Digitale Zorg (KCDZ) van Zorgverzekeraars Nederland (ZN) opgepakt. In de tussentijdse samenvatting (zie downloads), lees je de eerste uitkomsten van het doorlopen proces en de daarbij opgedane inzichten op hoofdlijnen.

Financiering

WMO	Enkele gemeenten: woningaanpassing \| ondersteuning mantelzorg
ZVW	Prestatie thuiszorgtechnologie: extra uren per maand per cliënt declareren voor financiering zorgtechnologie. Enkele van de grote zorgverzekeraars. Voorwaarde van enkele grotere zorgverzekeraars:: tijdbesparing moet worden aangetoond door onderzoek. Een enkele zorgverzekeraar vergoedt leefpatroonmonitoring onder de prestatie thuiszorgtechnologie als deze digitale zorgtechnologie wordt toegepast voor slimme nachtzorg (zie verder).
WLZ	Meerdere zorgkantoren: binnen dagtarief voor Volledig Pakket Thuis. Bij Modulair Pakket Thuis prestatie thuiszorgtechnologie van toepassing, het kunnen declareren van extra uren bij het zorgkantoor.

Onderzoek naar deze technologie

Alleen onafhankelijk onderzoek wordt hier opgenomen:

Toolkit Thuismonitoring Dementie (www.utwente.nl/thuismonitoringdementie), C. Wrede, Universiteit Twente, 2024. Zie onderdeel ''Value Specification'' voor een uitgebreide doelgroepanalyse en onderzoek naar gebruikersacceptatie. Zie onderdeel ''Operationalization'' voor randvoorwaarden voor duurzame implementatie in de praktijk.
Leefpatroonmonitoring in de dagelijkse praktijk, Johan van der Leeuw, Vilans, augustus 2021 (zie Downloads: leefstijlmonitoring in de dagelijkse praktijk).
Businesscase leefpatroonmonitoring uit Onderzoek tijdbesparende zorgtechnologieën in de ouderenzorg, deel 2 macro-economische verdieping, Significant & Vilans in opdracht van het Ministerie van VWS, april 2021 (zie Downloads: businesscase leefstijlmonitoring).
Beantwoording vragen regionaal zorgkantoor CZ Brabant-Zuidoost bij financiering leefpatroonmonitoring onder de Wlz, Johan van der Leeuw, Vilans voor zorgorganisatie Zorgboog regio Helmond-de Peel, juni 2021 (zie Downloads: beantwoording vragen leefstijlmonitoring).
Whitepaper Leefpatroonmonitoring, Onderzoek naar de meerwaarde en mogelijkheden van leefpatroonmonitoring voor cliënten, hun mantelzorgers en zorgprofessionals, H. Nap e.a, Vilans, 2017 (zie Downloads: whitepaper leefstijlmonitoring).
A lifestyle monitoring system to support (in)formal caregivers of people with dementia: Analysis of users need, benefits, and concerns. E. Zwierenberg et al., 2018 (zie Downloads: a lifestyle monitoring system).

Leefpatroonmonitoring heeft vaak ook bewakingsfuncties, zoals noodsituatie detectie (valdetectie) en dwaaldetectie (melding verlaten woning). Met vooral deze functies wordt de technologie ingezet voor slimme nachtzorg door thuiszorgorganisaties. Dit zorgt ervoor dat nachtelijk huisbezoek voor alleen het checken van de situatie wordt vervangen door leefpatroonmonitoring. Niet alle thuiszorgorganisaties hebben deze nachtzorg aan huis.

Proef Slimme nachtzorg, whitepaper en infographic; Icare, Zorgcentrale Noord en Espria Ledenvereniging, mei 2020
Factsheet Slimme Nachtzorg, VGZ zorgverzekeringen, december 2021
Slimme nachtzorg geeft cliënten een veilig gevoel, ActiZ

Waar vinden projecten en onderzoeken plaats?

Structurele toepassing: ZZG Zorggroep, Cordaan, Solis Zorggroep en Icare (slimme nachtzorg)
Opschalingsproject: Savant Zorg en Zorgboog in de regio Helmond – de Peel.
Opschalingsproject: Zorgbalans, Viva! Zorggroep, Evean en Omring in Noord-Holland
Waardebepalend onderzoek voor de Zorgverzekeringswet: Bij de zorgorganisaties ZZG Zorggroep (regio Nijmegen), Savant Zorg en Zorgboog. Uitvoering van het onderzoek door Vilans. Focus: tijdbesparing voor de verzekerde thuiszorg. De wijkverpleging inclusief de casemanagement dementie en persoonlijke verzorging.
Bij ZZG Zorggroep is leefpatroonmonitoring onderwerp van een project ‘’Cirkelen rond je onderzoek’’ van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen.

Lees meer

Informatie over leefpatroonmonitoring voor gebruikers (particulieren) vindt u op de Hulpmiddelenwijzer.

Downloads

Jouw kennis ook op de kennisbank?

Neem contact met ons op.