Lerende en innoverende organisaties

Om de juiste stappen te kunnen zetten naar andere manieren van zorg verlenen, is het van belang dat zorgorganisaties leren en innoveren centraal stellen op alle niveaus in de organisatie. Het gaat namelijk om grote veranderingen waar visie en strategie voor nodig zijn. En om het implementeren van technologie en nieuwe werkwijzen in de dagelijkse praktijk. Daar is iedereen voor nodig én daar kan iedereen in de organisatie aan bijdragen.

Organisaties waarin leren en innoveren onderdeel zijn van de visie en strategie en waarin ruimte en mogelijkheden om te leren is opgenomen in de cultuur en structuur noemen we lerende organisaties. Lerende organisaties veranderen niet alleen, zij léren ook van de veranderingen die zij doorvoeren. Een lerende organisatie wordt ook wel gedefinieerd als:

Drie perspectieven voor een lerende en innoverende organisatie

Om een lerende en innoverende organisatie te creëren of te versterken, is het zinvol om deze vanuit drie verschillende perspectieven te bekijken. Ook wel 'brillen' genoemd. Deze brillen zijn:

1. Systeeminnovaties
2. Changing the business & running the business
3. Continu leren en ontwikkelen. 

Per bril volgt een toelichting en worden tips en tools gedeeld. Tips en tools die gebruikt kunnen worden om in jouw organisatie stappen te zetten naar een lerende en innoverende organisatie.

Bril 1: Systeeminnovaties

Als zorgorganisaties als geheel veranderen, wordt dit ook wel een systeeminnovatie genoemd. Dit houdt in dat de organisatie, het systeem als geheel verandert om met de uitdagingen in de zorg om te kunnen gaan. Dit betekent dat er radicaal veranderd moeten worden, waarbij de stip aan de horizon scherp (bv. houdbare zorg) maar de weg ernaartoe is nog niet altijd duidelijk. Onderstaande tools zijn helpend om hiermee om te kunnen gaan en de onduidelijkheid om te zetten naar acties en vervolgstappen voor passende veranderingen in de zorgorganisatie. 

• Toekomstkompas: laat zorgorganisaties door de lens van de toekomst kijken naar het hier en nu: wat is er nodig van de huidige organisatie om toekomstbestendig te worden? Door deze nieuwe manier van kijken ontstaan vanzelf nieuwe oplossingen.
• Effectenkaart: helpt bij het ontwikkelen van een gezamenlijke en goed doordachte visie en strategie voor de beoogde veranderingen.
• Reflexieve monitoring in actie: biedt een oplossing om – ondanks de onzekerheden – verder te komen met fundamentele veranderingen. Het is een belangrijke manier waarmee de organisatie kan focussen op leren en bijsturen.
• Volwassendheidsmodel: biedt inzicht over verschillende aspecten die van belangrijk voor een lerende organisatie. Op basis van dit model kan men in gesprek gaan over hoe deze aspecten worden ervaren, waar extra aandacht voor nodig is om het lerend vermogen van een organisatie te vergroten.
• Krachtige Werkleeromgeving (KWLO): handige kaartenset, video, workshopreeks en een inhoudelijk artikel om de organisatie te helpen ‘al doende’ te transformeren naar een lerende en innoverende organisatie.

Bril 2: Changing the business & running the business

In een veranderende zorgomgeving is het van belang dat organisaties vernieuwen (changing the business), maar ook de dagelijkse zorg kunnen blijven leveren (running the business). Deze twee processen beïnvloeden en raken elkaar continu. Soms bevordert het ene proces het andere, maar soms belemmert dit het juist ook. Door deze processen inzichtelijk te maken zijn onderstaande tools geschikt om zo de samenwerking te optimaliseren, flexibiliteit te stimuleren en gezamenlijk leren en innoveren in zorgorganisaties te stimuleren.

• Workshops ambidexteriteit: de workshop geeft inzicht in de verschillende processen die binnen een organisatie aanwezig zijn. Op basis van dit inzicht wordt er gewerkt aan praktische stappen om beide processen beter op elkaar aan te laten sluiten en dezelfde taal te spreken.
• Fabriek van innovatie: samen met collega’s letterlijk nabouwen van de organisatie om inzicht in de innovatiestrategie en verbeterpunten van de organisatie te verkrijgen. Dit kan met begeleiding of zonder begeleiding worden uitgevoerd.
• Maastricht Innovation Readiness Aanpak (MIRA): MIRA is een vragenlijst die zorgorganisaties ondersteunt bij reflectie op innovation readiness. Hiermee krijg je beeld of jouw organisatie klaar is om succesvol te innoveren en veranderingen door te voeren.
• Actie-onderzoek, actie-leren, appreciative inquiry: actieonderzoek leent zich bij uitstek voor het vormgeven en leren van veranderingen in zorgpraktijken. Vanuit Vilans en de HAN kan actieonderzoek worden opgezet, uitgevoerd, gefaciliteerd en ondersteund.

Bril 3: Continu leren en ontwikkelen

Bij continu leren en ontwikkelen is belangrijk om gepersonaliseerde en betaalbare zorg te blijven bieden. Hierbij is werken volgens evidence based practice (EBP) essentieel. Vanwege tijdsdruk, weinig steun vanuit de organisatie en een te grote nadruk op zorg aan het bed wordt het continu leren en ontwikkelen niet altijd prioriteit gegeven. Het creëren van een reflectieve en teamgerichte leercultuur, ondersteund door sterk leiderschap, draagt bij aan succesvol innoveren en continu verbeteren. Zo neemt de kwaliteit van zorg toe, alsook de efficiëntie van de zorg. Onderstaande tools geven inzicht in het meten van leren en innoveren in de praktijk geven houvast bij het zetten van stappen en het in kaart brengen van resultaten.

Tool voor continu leren en ontwikkelen:

• Rapport instrumenten lerend vermogen teams: het rapport ‘Meten van Leren en verbeteren in de zorg’ biedt een duidelijk overzicht van instrumenten om leren en verbeteren in de praktijk meetbaar te maken om zo vervolgens gepaste acties te kunnen ondernemen en te evalueren.
• Poster: Kwaliteit van zorg verbeteren op basis van EBP: helpt zorgteams bij het continu verbeteren van de kwaliteit van zorg op basis van EBP. Door verbeterpunten stapsgewijs en structureel aan te pakken.
• Werkvorm leren van verhalen / Narratieve werkvormen: (zorg)medewerkers leren van hun werk, cliëntverhalen en reflectie. Gesprekken met collega's bevorderen begrip, leren en leiden tot verbeteracties.
• Handboek EBP: het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor bewoners door het toepassen van EBP. Dit omvat het gebruik van het digitale handboek, dat zorgverleners, kwaliteitsmedewerkers en managers voorziet van praktische tips, tools en informatie om een EBP-cultuur te ontwikkelen.
• Handleiding betekenisvolle zorg: van visie naar routekaart: de handleiding is gemaakt om zorgprofessionals en patiënten na te laten denken wat passende patiëntgerichte zorg is. Het gaat in op wat nodig is, wat er geleerd kan worden van de successen en wat er anders kan.