Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid
Laatst bijgewerkt op: 22-05-2025
Als zorgverlener ben je verantwoordelijk om te handelen als goed hulpverlener, met het welzijn van de cliënt voorop. Op deze pagina lees je wat dit betekent bij het openen van deuren, en hoe je zorgvuldig keuzes maakt. Je vindt informatie over (juridische) aansprakelijkheid, het Bow-tie model en praktijkvoorbeelden van afwegingskaders.
Je hebt als zorgverlener de plicht en dus de verantwoordelijkheid om te handelen als goed hulpverlener (Wgbo en beroepscodes). De belangen en gezondheid van de cliënt (en familie) staan hierbij voorop. In het zorgplan staat vastgelegd wat de afspraken zijn over de vrijheid die een cliënt mag ervaren. Als zorgverlener draag je de verantwoordelijkheid dat je altijd goed blijft inschatten of de cliënt op dat moment ook die vrijheid aankan, binnen de afgesproken grenzen.
(Juridische) aansprakelijkheid
Of je aansprakelijk gesteld kan worden, hangt af van de specifieke situatie. Als er gesproken wordt over (juridische) aansprakelijkheid, betreft dit vervolging van een zorgmedewerker of zorgorganisatie. Bijvoorbeeld omdat deze niet heeft gehandeld zoals je van hem of haar kon verwachten. Je kan aansprakelijk gesteld worden als er door jouw handelen schade is ontstaan.
In de FAQ opendeurenbeleid van Actiz en VGN (augustus 2024) staat het volgende geformuleerd over aansprakelijkheid van een zorgverlener als er iets voorvalt bij een cliënt die buiten is:
"Een zorgverlener mag ervan uitgaan dat een goede afweging is gemaakt en kan volgens het zorgplan handelen. Staat in het zorgplan dat een cliënt zonder begeleiding naar buiten mag en gaat tijdens de wandeling iets mis, dan kan de zorgverlener die op dat moment dienst had daar niets over verweten worden.
Wel mag van zorgverleners verwacht worden dat zij alert zijn op bijzondere situaties. Als bijvoorbeeld een cliënt, die normaal gesproken altijd rustig kan wandelen, onverwacht erg verward is, kan dat een reden zijn om de cliënt binnen te houden. Dit wordt altijd met de zorgverantwoordelijke besproken."
Met andere woorden: als je handelt volgens de afspraken die zijn vastgelegd in het zorgdossier en er is op dat moment geen reden om anders te handelen, kan je niet aansprakelijk worden gesteld bij een incident. Er is een aantal mogelijkheden waarbij een zorgprofessional wel aansprakelijk kan worden gesteld bij een incident:
- Als de zorgprofessional is afgeweken van afspraken bij een cliënt.
- Als een zorgprofessional niet heeft ingegrepen, terwijl er sprake was van ander gedrag.
Bow-tie
Het Bow-tie analysemodel is een handige tool om vooraf risico’s te identificeren en analyseren. Dit kan op cliëntniveau. Je kunt de analyse ook breder inzetten, bijvoorbeeld als je nog in het proces zit van het openen van deuren.
Ga met Bow-tie aan de slag in de Vilans leeromgeving
Risicosignalering moet onderdeel zijn van het zorg- of ondersteuningsplan. Daarnaast is het belangrijk vooral te kijken naar wat cliënten willen en kunnen. In plaats van te kijken naar wat onveilig is of naar wat ze niet (meer) kunnen.
Afwegingskaders
In het document ‘Type afwegingskaders voor risico’s bij het openen van deuren’ staan enkele voorbeelden genoemd van afwegingskaders die in de praktijk zijn ontwikkeld en worden gebruikt. Deze afwegingskaders zijn gericht op de analyse van mogelijkheden en/of risico’s bij individuele cliënten.